30 maja 1813 roku średzką bramą legnicką wjechał Napoleon Bonaparte – cesarz Francuzów. Jego  kwaterą był dom sędziego Ferdynanda Jakuba Molla (ul. Daszyńskiego). Tu przebywał przez tydzień, przyjmował meldunki, słał rozkazy. Spacerował po promenadzie (ul. Konstytucji  3 Maja ), a towarzyszył mu oficer – audytor Henri de Beyle, który relacjonował przebieg walk na Śląsku. Później Beyle zasłynął jako Stendhal, znany na całym świecie pisarz doby romantyzmu.

Do kwatery Napoleona 1 czerwca 1813 r. przyjechała delegacja miasta Wrocławia z nadburmistrzem Ferdynandem von Kospoth, prosić cesarza o  łaskę dla stolicy śląska i mieszkańców. Po ustanowieniu zawieszenia broni w Pielaszkowicach koło Udanina, odpowiedzialni za respektowanie rozejmu byli: po stronie francuskiej - Billarderie, po stronie rosyjskiej - generał Szuwałow, a po stronie pruskiej  - generał Klaist.

W tym samym czasie w Środzie Śląskiej (Neumarkt) przebywali:

Pułkownik Andrzej Niegolewski (1786-1857) - oficer szwoleżerów gwardii Napoleona, baron Cesarstwa Francuskiego, bohater szarży pod Samosierrą (Hiszpania), ciężko ranny w bitwie (postrzał głowy z karabinu po przyłożeniu do skroni, rana cięta głowy po uderzeniu szablą, 10 ran kłutych po hiszpańskich bagnetach. Po wyleczeniu walczy  w wojnie przeciw Rosji w 1812 roku i na Śląsku 1813 r., tworzy pułk w powstaniu listopadowym 1830 r., broni potem praw polskich w Prusach).

Generał Dezydery Chłapowski (1788-1879) - oficer ordynansowy – ulubieniec Napoleona. Bohater bitw pod Aspern i Wagram. Zaszczycony tytułem Barona Cesarstwa. W wojnie na Śląsku 23 maja 1813 r. pod Reichenbachem (Dzierżoniowem) w trzy szwadrony polskich szwoleżerów – lekkokonnych roznosi w pył trzy pułki rosyjskiej konnicy. W 1830 roku walczy w powstaniu listopadowym. 

Pułkownik Jan Leon Hipolit Kozietulski (1781-1821) - najsłynniejszy z polskich szwoleżerów gwardii Napoleona. Bohater szarży w wąwozie Samosierra (Hiszpania). Za zasługi na polu chwały odznaczony legią honorową i zaszczycony tytułem Barona Cesarstwa Francuskiego. Bohatersko walczy pod Mako – Jarosławcem (Rosja – wojna 1812 r.), zostaje ranny w walce z kozakami – skłuty pikami. W bitwie tej Napoleon Bonaparte bez eskorty udał się nad brzeg rzeki Łuzy. Tu niespodziewanie napadli go kozacy. Od hańbiącej niewoli uratował Bonapartego polski generał Ludwik Pac.

Napoleonowi w 1813 r. towarzyszyli w naszym mieście także:

Marszałek Francji Nikolas Soult – dowódca starej gwardii.

Marszałek Francji Louis Berthier - w 1815 r. zamordowany przez żołnierzy rosyjskich w Bambergu.

Marszałek Cesarstwa Francuskiego Michał Ney – nieśmiertelność przyniosła mu bitwa pod Możajskiem – Borodino.

Dowódca francuskiej artylerii - generał Sorbier.

Szef cesarskiej intendentury - Hrabia Daru.

Generał holenderski Dirk van Hogendorp minister wojny w 1806 r.

Gubernator Jawy, Gubernator Prus Wschodnich i Śląska. Gubernator Wrocławia i Hamburga.

Nigdy przedtem i nigdy potem, w naszym mieście – przez osiem stuleci, nie przebywało tylu wybitnych i znanych na całym świecie ludzi, niż w te dni czerwcowe 1813 roku. Natomiast obecność polskich oficerów i żołnierzy, w tym szwoleżerów i lansjerów, powinna być powodem do dumy każdego patrioty.

Woytek Kopacz  /oprac. lustracji ak