ARCHEOLOGIA „WIEŻOWA” (z cyklu ciekawostka historyczna)

W bieżącym roku przeprowadzono remont wieży kościoła w Świętem w gminie Środa Śląska. Proboszcz parafii w tej miejscowości – ksiądz Krzysztof Bigoń – zadbał nie tylko o sprawy finansowe związane z remontem,{jcomments on}

ale także o nieznane dotychczas zabytki, które przy okazji remontu zostały odnalezione. Wprawdzie archeologia kojarzy się głównie z wykopaliskami ziemnymi, to (pół żartem, poł serio) poszukiwania w kościelnej wieży można także nazwać archeologią.

W ciekawy sposób oddaje to język francuski, w którym rzeczownik fouille oznacza poszukiwania archeologiczne (w liczbie mnogiej fouilles), ale może także być używany w przypadku różnego rodzaju innych poszukiwań, rewizji, przekopywania (na przykład bagażu lub damskiej torebki) lub też przeszukiwania kieszeni, czy poszukiwania wspomnień w pamięci.

Wspomniane zabytki, odnalezione podczas remontu wieży w Świętem, to dokumenty pisane i monety zapakowane w miedziana tubę – swego rodzaju kapsułę czasu. Najmłodszy z tych dokumentów pochodzi z 1979 roku. Mowa w nim o tym, że w tym właśnie roku przeprowadzono remont wieży. Zaznacza się, że był to rok pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski, że diecezją rządził wówczas ksiądz arcybiskup Henryk Gulbinowicz, a proboszczem parafii był ksiądz Stanisław Szewczyk. Dokument ten włożono do kapsuły czasu wraz z dokumentami wcześniejszymi, ale nigdzie nie zamieszczono informacji o ich znalezieniu właśnie podczas remontu z 1979 roku. Może ktoś z czytelników wskaże, gdzie takie informacje mogły się ukazać? Ponadto do kapsuły włożono kilka monet, głównie z lat siedemdziesiątych XX wieku, a także po jednej z lat czterdziestych i sześćdziesiątych tego samego stulecia.

Miejscowość Święte wzmiankowana jest w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1245 roku. Kilkadziesiąt lat później wspomniany jest kościół pw. św. Marcina. W czasach nowożytnych nadano mu barokową bryłę, zachowaną do dnia dzisiejszego. Jak wynika ze znalezionych dokumentów, pierwszy remont wieży przeprowadzono już w 1800 roku. Mowa jest o tym w najstarszym ze znalezionych dokumentów – jest to pożółkła kartka czerpanego papieru o wymiarach 35 × 23,5 cm, zapisana ręcznym pismem. Zostało ono odczytane i przetłumaczone przez nieocenionego Zbigniewa Aleksego – starszego kustosza Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej. Kartkę tę złożono na kilka części i zalakowano pieczęciami mistrza piwowarskiego Augustina Bucha i leśniczego Carla Friedricha Gertiga. Razem z tym dokumentem do kapsuły czasu włożono cztery monety z końca XVIII wieku (talary, grosze i krajcary).

Prawie pół wieku później zaistniała kolejna konieczność remontu wieży oraz dachu kościoła. Remont ukończono w 1847 roku, o czym mowa jest w dokumencie z tego właśnie czasu. Jest on właściwie dwuczęściowy. Część pierwsza to kartka papieru o wymiarach 44 × 36 cm, złożona na pół, dzięki czemu powstały cztery, ręcznie zapisane strony, każda w rozmiarze 22 × 36 cm. Dokument ten, także odczytany i przetłumaczony przez Zbigniewa Aleksego, mówi o okolicznościach przeprowadzonej inwestycji, która kosztowała 1076 marek. Ponadto wynika z niego, że remontem zajęli się sami mieszkańcy Świętego, najpewniej dla zaoszczędzenia pieniędzy. Druga część dokumentu ma podobna formę, z tym że zapisana jest tylko jedna strona – znajdują się tam imiona i nazwiska właścicieli poszczególnych gospodarstw ze Świętego, na czele z sołtysem Ferdinandem Staroskim. Z pierwszej części dokumentu wynika też, że 1847 rok był bardzo pomyślny, za wyjątkiem jednego niepomyślnego wydarzenia – powszechnej zarazy kartofli. Także i w tym przypadku do dokumentu dołączono będące wtedy w obiegu monety: dziewięć sztuk z 1. połowy XIX wieku (fenigi, grosze i talary).

Zabytki, zgodnie z wolą parafii i za zgodą Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zostały przekazane do Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej. Wszystkich, którzy są zainteresowani zobaczeniem ich „na żywo” zapraszamy do naszego muzeum na specjalnie przygotowaną ekspozycję. Można ją oglądać od 29 listopada 2016 roku do 15 stycznia 2017 roku. Poza tym zapraszamy na kolejną edycję muzealnych wykładów czwartkowych, która będzie miała miejsce 15 grudnia 2016 r. i poświęcona będzie znaleziskom z wieży kościoła w Rakoszycach i Świętem.

dr Grzegorz Borowski
dyrektor Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej

Ilustracje