Profesor Geremek - moja ostatnia z nim rozmowa...

Profesora Geremka poznałem osobiście podczas otwarcia Collegium Civitas w Opolu w maju ubiegłego roku. Wcześniej, jako korespondent terenowy Radia Wolna Europa, rozmawiałem z profesorem tylko przez telefon.

Był to człowiek o ujmującej osobowości, od którego biło to charakterystyczne ciepło znamienne dla ludzi wielkiego serca.

Był wspaniałym człowiekiem, człowiekiem w pełni. Okazywał innym dużo intelektualnej szczodrości.  Rozmawialiśmy długo na różne tematy od powodzi stulecia w 1997 roku, aż po zaciekłe ataki na Władysława Bartoszewskiego i Profesora za sprzeciw przeciwko uwłaczającej – jego zdaniem – wściekłej lustracji prowadzonej przez ludzi pokroju Macierewicza, czy braci Kaczyńskich. Powiedział wtedy: „...To uwłaczające ludzkiej godności kilkukrotne składanie zeznań lustracyjnych przez jednego człowieka. IPN staje się narzędziem walki politycznej PiSu... Poza tym to sprawa prywatna, o której nie chcę dłużej rozmawiać...“

Był wybitnym intelektualistą, którego badania historyczne i pogłębione studia nad tożsamością europejską pozostają cennym dziedzictwem.

Bardzo bliskie sercu profesora Geremka były sprawy związane z Unią Europejską i miejscem Polski w jej strukturach. Miał niebywały wpływ na pozycję naszego kraju w świecie, między innymi przystąpienie naszego kraju do NATO. Był obok Papieża i Lecha Wałęsy jedynym Polakiem, który miał wpływ na sprawy międzynarodowe, którego uważnie słuchano na całym świecie. Niestety  bardzo bolał na tym, że jest tak zajadle atakowany przez polityków Prawa i Sprawiedliwości. Powiedzenie „nikt nie jest prorokiem we własnym kraju“, nabiera tutaj dość ponurego znaczenia.

G.A.: - Poprzedników Anny Fotygi Antoni Macierewicz nazwał rosyjskimi agentami. Jak się Pan ustosunkuje do tych obraźliwych słów?

B.G.: -  „Te słowa o jakimś skrócie myślowym oznaczają po prostu: Może i skróty jakieś były, ale myśli to nie było żadnej... i poczucia odpowiedzialności moralnej nie ma nadal.“

Gdy rozmawialiśmy wówczas w Opolu, sytuacja międzynarodowa Polski nie była najlepsza. Zapytałem go wówczas co powinien zrobić rząd by to wszystko jakoś naprawić. Profesor odpowiedział, że przede wszystkim „Głównym zadaniem rządu powinno być przywrócenie Polsce znaczenia, jakie odgrywała kilka lat temu w UE. Należy także przywrócić do życia Trójkąt Weimarski, czyli uprzywilejowaną współpracę Polski, Francji i Niemiec. Trójkąt ma za sobą kilkanaście lat sukcesów i ostatnio pobyt w lodówce. Niepotrzebnie. Głos tych trzech krajów może przecież wspomagać zarówno Polskę, jak i politykę europejską. Szczególnie istotną rolę odegrać może Trójkąt Weimarski w sprawie stosunków Europa - Rosja i w kwestii solidarności energetycznej.“

 Przystąpienie Polski do NATO

Na pytanie o stosunki z Niemcami, odpowiedział: „Są nadszarpnięte przez polską politykę historyczna. Odpowiedzialność za kształt tych stosunków spoczywa jednak nie tylko na Polsce, ale i na Niemczech. Dlatego obie strony powinny robić wszystko by przywrócić dobra tradycję dialogu polsko-niemieckiego zapoczątkowaną listem biskupów polskich do biskupów niemieckich, potwierdzoną przez uścisk dłoni premiera Mazowieckiego i kanclerza Kohla. Polsko-niemieckie pojednanie po 1989 r. jest cudem naszej wspólnej historii, dlatego trzeba robić wszystko, by tego nie zaprzepaścić.

Bardzo ważne są także dobre relacje z Rosją, również nie najlepiej się układające za rządów PiSu....

- „Odnowa powinna dokonywać się nie tylko w ramach stosunków bilateralnych, ale także - może nawet w pierwszym rzędzie - jako część składowa polityki UE wobec Rosji“.

G.A.: – Czym należy kierować się w polityce europejskiej by z jednej strony najlepiej służyć społeczeństwu, z drugiej zaś by być w zgodzie ze sobą samym i własnymi wartościami?

B.G.: – Odniesieniem uniwersalnym jest zasada pierwszeństwa  pokoju. Moje pokolenie żyło pod znakiem wyboru wojny i pokoju. Dziś zasada pokoju to jeden z elementów, który określa politykę Unii Europejskiej w sposób szczególny. Zasada poszukiwania pokoju, który byłby pokojem powszechnym, jest wyzwaniem świata wartości wobec polityki zagranicznej...

Niestety, nie będzie dalszego ciągu rozmowy. Odszedł człowiek wielki. Niewielu ich już w Polsce pozostało. Jego brak będzie także odczuwany w Całej Unii Europejskiej, gdzie miał wielu oddanych przyjaciół do których należeli szefowie europejskich rządów i przywódcy państw, dla których, podobnie jak dla nas, był autorytetem moralnym i naukowym. Odszedł mąż stanu, by spocząć obok swojego przyjaciela Jacka Kuronia na warszawskich Powązkach.

Grzegorz Adamczewski, fot. Gazeta Wyborcza