KU UMACNIANIU LUDOWEJ WŁADZY (cz. III)

(ZE ŹRÓDEŁ IPN) - Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Środzie Śl. zainteresowany był niemal wszystkimi przejawami życia społecznego i gospodarczego na terenie powiatu. Infiltrował nie tylko środowiska zawodowe, kościelne, ale także np. młodzież.

W tamtym czasie ważnym „odcinkiem” pracy ubeków było zwalczanie przeciwników kolektywizacji. Zakładanie rolniczych spółdzielni produkcyjnych było wówczas dla państwa ludowego priorytetem. Wzorowano je na radzieckich kołchozach. Powstawały one do roku 1956.

Jednak najważniejszym zadaniem UB była walka z przeciwnikiem politycznym. W przypadku naszego powiatu z istniejącymi na jego terenie organizacjami niepodległościowymi, a także z aktywnymi, byłymi żołnierzami Armii Krajowej. Organizacje te nazywano „bandami”, a członków traktowano jednoznacznie o czym świadczą wieloletnie więzienia, a czasami orzekane przez Wojskowe Sądy Rejonowe kary śmierci.

Kolejne miesięczne sprawozdanie z pracy operacyjnej za okres od 4 marca do 4 kwietnia 1952 roku pisze nowy szef Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Środzie Śl., kpt. J. Wojciechowski.

Zachowujemy pisownię oryginalną sprawozdania. Zwraca uwagę fakt, że w porównaniu z poprzednim szefem PUBP, Krzyżanowskim, kapitan Wojciechowski (na zdjęciu) pisał nieco poprawniej.

Bandyci i prostytutki

W poprzednim sprawozdaniu pisaliśmy o ujęciu przez tut. Urząd członka bandy „Murata” Zelka Tadeusza. W toku śledztwa Zelek Tadeusz przyznał się do współpracy z bandą „Murata” oraz do tego, że w roku1949 kolportował nielegalne ulotki po gromadach na 3 maja, które to były wydawane przez nielegalną organizację WiN (Wolność i Niezawisłość – dop. PM) oraz przechowywał u siebie dowódcę bandy. Podejrzany Zelek w toku śledztwa podał, że razem z nim kolportował nielegalne ulotki organizacji podziemnej WiN ob.Dziadowicz Michał z gromady Proszków, który do obecnej chwili zamieszkuje na tut. terenie, a także pomagał w ukrywaniu się dowódcy bandy. Prócz tego Zelek podał u kogo ostatnio ukrywał się i kto mu pomagał z tut. powiatu, a także w śledztwie podał, że w powiecie Namysłów przebywał d-ca AK z pow. Limanowa, walaski który po okupacji dokonywał morderstw, a także wyjeżdżając na ziemie zachodnie zabrał ze sobą ilość broni, którą przechowuje.

W związku z powyższym na Dziadowicza Michała, który kolportował nielegalne ulotki i współdziałał z bandą wystąpiono z wnioskiem do WUBP o zezwolenie na aresztowanie wymienionego.

Osobnik, który pomagał ostatnio Zelkowi w ukrywaniu się, zestał zwerbowany, gdyż dalej ukrywa się d-ca bandy „Murata”, werbunek został zatwierdzony przez szefa WUBP.

Materiały w sprawie Walaskiego przesłano do PUBP Namysłów. W sprawie aresztowanego  Zelka należy tutaj nadmienić, że przebywając ostatnio w tut. areszcie zorganizował ucieczkę, pomimo że areszt w tut. Urzędzie jest dobry. Ucieczka była mozliwa, gdyż rozebrał piec, który miał wyjście. Jedynie dzięki temu że pod w/w był podstawiony informator celny, (kapuś w celi – dop. PM) ucieczka nie doszła do skutku.

Sprawę Zelka prowadzę osobiście, gdyż referent śledczy jest jeden i ma sprawę grupową. Z w/w sprawy Zelka wyszło nam, że należy niezwłocznie uzupełnić remont i zabezpieczenie aresztu.

W sprawie Rutkowskiego St. ostatnio otrzymałem doniesienie, że w/w utrzymywał kontakt z nielegalną organizacją. Sprawa ta jest ostatnio realizowana przez WUBP. Także otrzymano doniesienie że do w/w przyjechało dwóch osobników z Katowic, którzy udali się do mieszkania informatora, jednak go nie zastali w domu. Jak wynika to figurant Rutkowski i ci osobnicy planowali zwerbować go do nielegalnej działalności. W sprawie tej inf. otrzymał zadanie, aby skontaktować się z Rutkowskim i z tymi gośćmi z Katowic, a w razie propozycji przystąpienia do działalności podziemnej ma wyrazić zgodę.

Przez tut. Urząd wspólnie z PK MO jest prowadzona sprawa agent.-śledcza na bandę, która w 1951 roku dokonała napadu na tut. terenie. W okresie sprawozdawczym otrzymano dane, że członkowie tej bandy utrzymują kontakt z Anioł Genowefa z tut. powiatu, która to nigdzie nie pracuje. Uciekła od męża, a prowadzi sobie hulaszczy tryb życia. Ostatnio wymieniona przeniosła się do Leśnicy, gdzie w jednym domu mieszka ich kilka, zajmując się nierządem, a przychodzą do nich podejrzani osobnicy o udział w napadach. W związku z powyższym planujemy dokonanie werbunku na Anioł Genowefie, która ma możliwości rozpracowania elementu bandyckiego.

Szajka w PZGS

W ostatnim okresie przez MO jest prowadzona sprawa bardzo dużych nadużyć w PZGS-ie, gdzie jest aresztowanych około 15 osób, a jeszcze będą inni aresztowani. Podaję w tej sprawie, gdyż nadużycia te są robione perfidnie i mogą być robione na innych powiatach, a w Środzie Śl. afera został już wykryta. Oczywiście robili to ludzie z wrogich środowisk. W ten sposób zorganizowali całą szajkę magazynierów z terenu, którzy biorąc dostawy w dużej ilości do GS z głównych magazynów, kwitowali ten towar, nie dowożąc go do GS, dzielili między siebie, a później sprzedawali sobie na czarnym rynku. Oczywiście wiedzieli o tym magazynierzy z głównych magazynów i z terenu, tak że kwity w księgowości mieli w porządku, a towarów nie było.

Spółdzielnie i kułacy

Ostatnio w powiecie zostało założonych 7 nowych spółdzielni produkcyjnych. Podaję kilka faktów dotyczących wrogiej działalności na tym odcinku.

Na przykład w nowo powstałej spółdzielni produkcyjnej w Udaninie, gdzie to członkowie postanowili zaraz przystąpić do pracy zespołowej elementy kułackie, które przystąpiły do w/w spółdzielni starają się odciągnąć od tego członków, tak też Miszczyk Józef i Marek Stanisław po zebraniu chodzili do poszczególnych członków do domów z wódką i częstując ich namawiali, ażeby głosować za przystąpieniem do pracy zespołowej dopiero na jesieni br., co świadczy o celowym wstrzymywaniu rozwoju spółdzielni produkcyjnej oraz podporządkowania sobie reszty członków i uzyskania wpływów. W/w wzięci zostali w rozpracowanie i nastawiono na nich agenturę.

Ponadto zanotowano wypadki, że wrogie elementy starają się przeszkodzić w rozwoju ruchu spółdzielczego przez wykorzystywanie w tym celu kobiet. Na przykład przed zorganizowaniem spółdzielni produkcyjnej w gromadzie Wrocisławice, żona Buczaka Kazimierza który posiada duży wpływ na gromadę, chodziła po gospodarzach mówiąc, że mąż jej na zebraniu będzie występował za spółdzielnią i że się zapisze, ale żeby ludzie na niego nie zważali i się nie zapisywali, bo on pomimo to, że tak będzie mówił i tak się nie zapisze. Jeżeli chodzi o Buczaka to on od początku prowadzi szkodliwą działalność na terenie gromady Wrocisławice i przechodzi już przez opracowanie, w tym wypadku niewątpliwie on sam inspirował swoją żonę, ażeby odciągnąć innych od wstąpienia do spółdzielni produkcyjnej.

Podobny wypadek jak wyżej miał miejsce w spółdzielni produkcyjnej Kwietno, która to ostatnio została połączona ze spółdzielnią prod. W Wilczkowie, a mianowicie jeden z członków tejże spółdzielni Stryjniak Stanisław chcąc nie dopuścić do wspólnego gospodarzenia połączonych spółdzielni i wprowadzić ferment między członkami, inspiruje swoją żonę ażeby występowała na zebraniach i pociągała inne kobiety p-ko połączeniu spółdzielni, w wyniku czego takie wystąpienie ze strony kobiet mają miejsce na zebranich. Odnośnie Stryjniaka to przechodzi on w rozpracowaniu, jest to były czł. AK, dowódca oddziału i w podziemiu przebywał jeszcze po wyzwoleniu, dokonując napadów i rabunków. W/w jest obiektem operacyjnego zainteresowania celem głębszego rozpracowania go.

W związku z istnieniem wrogiego elementu na terenie spółdzielni produkcyjnej w gromadzie Prężyce i uzyskaniu danych o niezdrowej sytuacji jaka tam istnieje i tendencji występowania ze spółdzielni, co ma ujemny wpływ na przygotowanie akcji siewnej, w celu głębszego rozpracowania wrogiego elementu i ujawnienia inspiratorów wrogiej roboty, został tam wytypowany kandydat do werbunku i przesłany raport do Szefa WUBP o zatwierdzenie na werbunek.

Nadużycia, sabotaż i w ogóle...

Na tym odcinku nie można opanować nadużyć, sabotażu i wogule prowadzenia gospodarki szkodliwej, która przynosi milionowe deficyty.

W styczniu 1952 roku została zrealizowana sprawa grupowa pod krypt. „Plon” szkodnictwa w PGR-ach. Zostało aresztowanych 6 osób, sami z kierowniczych stanowisk. W miesiącu marcu br. do tej sprawy został aresztowany jeszcze jeden figurant w tej sprawie – Hosaj Józef, b. AK. Pełnił on w tut. powiecie funkcję st. agronoma zespołu Wilków, który pomagał w wrogiej działalności i sam ją prowadził.

W miesiącu sprawozdawczym otrzymano materiały od informatora ps. „Zenon”, który podał, że kierownik majątku PGR Rakuszyce doprowadził do obniżenia całego majątku przez sabotaż, a mianowicie jesienią 1951 r. zasiał zboże na pole nieuprawione, mając siewy nie zasiał ich, a schował do stodoły. Obecnie przeciwko niemu prowadzone jest dochodzenie. Przeciw wymienionemu wystąpimy  z wnioskiem o aresztowanie.

Po linii wrogiej działalności na PGR opracowano plan werbunków, gdyż brak agentury po tej linii jest powodem wrogiej działalności, o której wiemy po faktach dokonanych.

Ostatnio otrzymano materiały ze źródła „Myśliwiec”, że w gromadzie Sokolnik tut. powiatu mieszka niejaki Kepa Wiktor, który miał służyć w SS, a obecnie prowadzi riozbójnicką robotę na wsi, jak np. dnia 15 III 52 r. odbywało się zebranie gromadzkie w sprawie akcji siewnej, gdzie to w/w rozbił zebranie.

Przeciwko w/w po sprawdzeniu obecnie prowdzone jest dochodzenie celem pociągnięcia go do odpowiedzialności.

Jak już poprzednio w sprawozdaniach pisaliśmy o wrogim środowisku akowskim w gromadzie Rusko, to ostatnio otrzymano materiały, że wymienieni planują ucieczkę do centralnej Polski, powyrabiali sobie nie wiadomo na jakiej podstawie dokumenty na przewóz mebli.

Tut. Urząd posiada dane na rozkładową robotę prowadzoną przez pracowników GS w Udaninie. Ostatnio inf. „Myśliwiec” dał doniesienie, że magazynier tegoż GS-u prowadzi sabotażową robotę, a mianowicie miał braki w otrębach. Dosypywał do otręb nawozów, chłopi kupowali te nawozy i po karmieniu tymi nawozami, nakarmiona trzoda chlewna zaczęła zdychać. Informator mówi też o tych nadużyciach przez tegoż magazyniera Grzebała, gdzie ma braki duże węgla, w zeszłym roku zepsuł zboże do siewu. W sprawie tej wyjechał na miejsce pracownik tut. Urzędu, który prowadzi dochodzenie w w/w sprawie, celem pociągnięcia winnych do odpowiedzialności.

 Pijana młodzież strzela

W okresie sprawozdawczym po linii młodzieży specjalnych materiałów nie otrzymano, jednak na tym odcinku prowadzona jest wroga działalność.

Ostatnio odbywało się ćwiczenie w strzelaniu SP (Służba Polsce – przyp. PM), to młodzież przychodziła pijana oraz nie chciała słuchać instruktorów. Taki sam stosunek jest w Pow. Zarządzie ZMP. Przewodniczący Zarządu Powiatowego Adamski zostaje zdjęty z tego stanowiska, gdyż służył w niemieckiej armii i ostatnio nic nie robi, natomiast kler za wszelką cenę dociera do młodzieży. Ostatnio masowe rekolekcje. Większa część młodzieży ze szkół podstawowych zamiast do szkoły poszła do kościoła. Ma to też swoje odbicie w tym, że kierownik Wydziału Oświaty przy PRN sam jest gorszy od księdza.

Jeśli się rozchodzi o gimnazjum to młodzież stoi już na poziomie, jednak pewna część choć w czasie rekolekcji uczęszcza do szkoły, to jednak po lekcjach, a nawet przed lekcjami chodzi do kościoła. Ostatnio otrzymaliśmy jednego informatora po młodzieży, z którym nawiązano kontakt. W ostatnim miesiącu został zdemaskowany przez tut. Urząd Kom. Gm. SP Udanin, Zaruba Józef, któery niedawno został skierowany na to stanowisko, a przybył z centralnej Polski, gdzie to za wrogą robotę został wyrzucony z PZPR i ZMP. Obecnie został zdjęty z tego stanowiska.

Nowi i słabi ubowcy

Dyscyplina nie uległa zmianie. W Urzędzie pracują prawie sami młodzi pracownicy, młodsi referenci. Ostatnio został zabrany do pracy w WUBP st. referent Referatu V-go Pastuszko Jan, który miał na kontakcie 12 informatorów i rezydenta, tak że w ogóle nie było komu przekazać agentury.

Praca operatywna jest słaba, na skutek nowych pracowników. Po linii referatu III-go pracuje zastępca mój i mł. referent to już 3 miesiące prawie żadnego materiału ważniejszego nie otrzymali. Nawet słowa o ich pracy nie napiszę w sprawozdaniu.

Patryk Medyński
Wiktor Kalita

(Części: I i II tego cyklu znajdą Państwo w zakładce HISTORIA)