Nauczyciel - pionier śp. Adam Szczepankiewicz

Przygotowując materiały do tego biogramu i do następnych oraz przypominając sobie postacie z biogramów już opublikowanych na łamach „Rolanda”, dochodzę do wniosku, że początki polskiej oświaty na ziemi średzkiej wiążą się ściśle z osiedleniem się tutaj nauczycieli, którzy przyjechali z Kresów Wschodnich Rzeczpospolitej Polskiej.

Ten fakt postaram się szerzej udokumentować w przyszłości i przedstawić pewne refleksje, jakie się w związku z tym nasuwają. Mogą one być różne i liczne. Ale jedno jest bezsporne. Większość (przytłaczająca) z nauczycieli przybywających z Kresów była gruntownie wykształcona, pełna zapału i energii. To ludzie, którzy z wielkim poświęceniem i oddaniem wykonywali swój zawód w bardzo trudnych powojennych warunkach. I nie chodzi tu tylko o sytuację materialną, ale także ich życie prywatne, rodzinne, z którym w pewnym sensie musieli się kryć, gdyż wielu z nich miało bardzo bliskich krewnych lub znajomych za granicą w krajach zachodnich, co nie było zbyt dobrze widziane przez ówczesne władze. Podobnie się działo, gdy w rodzinie była osoba duchowna (F. Bartoń miał brata księdza i siostrę zakonnicę, K. Giedrojć była przez męża daleką krewną Jerzego Giedrojcia, redaktora paryskiej „Kultury”, N. Waszczyńska miała brata w Londynie, który służył w armii generała Andersa. W Londynie przebywała też siostra M. Świerczyńskiego oraz siostra bohatera niniejszego biogramu A. Szczepankiewicza). Takich rodzinnych powiązań z Zachodem było wiele. Wymieniłam przykładowo najbardziej mi znane i bliskie. Inna refleksja to umocnienie się w przekonaniu, że niewiele rzeczy w życiu zwykłego człowieka jest tak całkiem dobrych i tak całkiem złych. Między bielą – dobrem, a czernią – symbolem zła jest jeszcze szarość, mieszanina tych dwóch kolorów, czyli dobro i zło idące ze sobą w parze, a ten ich wspólny marsz określa szara powszednia codzienność, warunki, w jakich przyszło każdemu człowiekowi żyć. Oceniając ludzi, ich postępowanie i dokonania należy chyba z tej szarej ich codzienności wydobywać jak najwięcej bieli, cała biel, bo tylko wtedy ta ocena będzie zgodna z zasadami humanizmu i jego hasłem: „Errare humenum est” -  błądzić jest rzeczą ludzką.

Dlatego przedstawiając postacie nauczycieli żyjących i działających w latach 1945-1949 w tzw. okresie pionierskim i później należy brać pod uwagę istniejące wówczas i w latach następnych uwarunkowania społeczno-polityczne i konkretne postawy ludzi ówczesnej władzy również na naszym terenie. Uzupełnieniem powyższych refleksji niech będzie cytat z wypowiedzi wybitnego, nie żyjącego już współczesnego pisarza polskiego Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Brzmi on następująco: „Przekonałem się wielokrotnie, że człowiek jest ludzki w ludzkich warunkach. I uważam za upiorny nonsens naszych czasów próby sądzenia go według czynów, których dopuścił się w warunkach nieludzkich”. Może warunki, w jakich żyli i pracowali bohaterowie prezentowanych biogramów nie były aż tak nieludzkie, aby deprawować ludzi szlachetnych i uczciwych, oddanych wybranemu zawodowi, ale jestem przekonana, że prawie wszyscy oni uczynili wiele, aby warunki te były jak najbardziej normalne i przyzwoite. A oto wspomniany na wstępie biogram.

Śp. Adam Szczepankiewicz urodził się 1 grudnia 1927 roku w miejscowości Rudki koło Lwowa na Wschodnich Kresach Rzeczpospolitej Polskiej. Rudki oddalone od Lwowa około 50 km były miastem powiatowym i siedzibą rodu Fredrów, z którego wywodzi się największy polski komediopisarz Aleksander Fredro. W miejscowej kaplicy, w jej podziemiach, spoczęli na zawsze przodkowie poety, on sam i jego najbliżsi. Ale bohater niniejszego biogramu oglądał te podziemia zupełnie zdewastowane, porozbijane trumny i znieważone szczątki ludzkie. Ojciec Adama Szczepankiewicza, Władysław, był sekretarzem w miejscowym sądzie powiatowym , a matka Emilia zajmowała się domem i wychowywaniem dwojga dzieci: córki Ewy i syna Adama. Szkołę powszechną ukończył w Rudkach i rozpoczął naukę w ukraińskiej szkole handlowej w roku 1940 (okupacja sowiecka). Naukę szkolną przerwało zajęcie Lwowa przez Niemców w roku 1941, co dało początek przeszło dwuletniej okupacji niemieckiej. Gdy w roku 1944 wraz z armią radziecką do Lwowa wkroczyła II Armia Wojska Polskiego jako siedemnastoletni chłopiec wstąpił do służby wojskowej. To ochotnicze zgłoszenie się do wojska wynikało w dużej mierze z chęci uchronienia rodziców i siebie od represji ze strony NKWD i tworzących się władz bezpieczeństwa Polski Ludowej, gdyż jego siostra Ewa przebywała już wówczas we Włoszech i służyła w armii gen. Andersa. Jako żołnierz przemierzył cała ziemię polską i częściowo niemiecką, gdy doszedł aż do Łaby. Pod Budziszynem został ciężko ranny w nogę i przez pewien czas przebywał w szpitalu. Po wyjściu ze szpitala wrócił do swojej jednostki wojskowej i jako żołnierz doczekał zakończenia II wojny światowej. Po zakończeniu wojny został zdemobilizowany we wrześniu 1945 roku. Jeszcze jako żołnierz nawiązał kontakt z rodziną, która w ramach repatriacji opuściła Lwów i osiedliła się w Myśliborzu w woj. Szczecińskim. Następnie rodzina Szczepankiewiczów przeniosła się do Dębna koło Szczecina, i tu pan Adam pracował przez jakiś czas jako nauczyciel w szkole powszechnej, podejmując równocześnie naukę w Zaocznym Liceum Pedagogicznym w Szczecinie. Jesienią 1946 roku przybył do Środy Śląskiej. Stało się to za namową jego wuja, Teofila Krechowicza, który w tym czasie pełnił funkcję inspektora szkolnego w naszym powiecie. Od razu podjął pracę w szkole powszechnej w Malczycach. On i Andrzej Ursyn-Szantyr należą do pierwszych nauczycieli tej szkoły. Po trzech latach pracy w Malczycach przeniósł się do Środy Śląskiej i rozpoczął pracę w miejscowym Liceum Ogólnokształcącym jako nauczyciel wychowania fizycznego i przysposobienia obronnego. Pod koniec lat 50. przeniósł się do pracy w administracji szkolnej, pełniąc najpierw funkcję księgowego w LO, a następnie na początku lat 70. objął stanowisko kierownika Referatu Administracyjno-Gospodarczego w tutejszym Inspektoracie Szkolnym. Stąd też przeszedł na emeryturę przepracowawszy w szkolnictwie ponad 40 lat.

Był pracownikiem zdyscyplinowanym, solidnym i uczciwym. Odznaczał się wielką pracowitością i talentem organizacyjnym, co uwidaczniało się szczególnie w organizowanych przez LO, a następnie przez Inspektorat szkolny licznych obozach, koloniach i rajdach turystycznych dla dzieci i młodzieży. Kochał sport, turystykę i pszczoły. Jako zamiłowany pszczelarz przyjaźnił się z innym miłośnikiem pszczelarstwa wspomnianym już w jednym z poprzednich biogramów nauczycielem LO, śp. Franciszkiem Bartoniem. Był dobrym i uczynnym kolegą, kochającym i troskliwym mężem i ojcem, prawym człowiekiem. Do ZNP należał nieprzerwanie od 1945 roku do śmierci. Zmarł 6 stycznia 1996 r. i jest pochowany na średzkim cmentarzu. Za uczciwą i nienaganną pracę zawodową otrzymał wiele odznaczeń i dyplomów oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Anna Cetera