SAMOBÓJSTWO W RATUSZU

W czasach średniowiecza i wczesnonowożytnych aż do XIX wieku osoba, która sama odbierała sobie życie była odbierana w bardzo negatywnych kategoriach. Budziła strach i odrazę.

Według chrześcijańskiego nauczania ten, kto odbierał sobie życie był godzien najwyższej kary. Uważano, że padł ofiarą podszeptów diabła. Nie inaczej wypowiadało się w tej kwestii ówczesne prawo świeckie. Często taki nieszczęśnik, mimo tego, że już nie żył, stawał przed sądem i był traktowany, jako zabójca. W tym przypadku jednak ofiara stawała się jednocześnie sprawcą. Tego rodzaju śmierć była uważana za nieczystą.

Zwłokom samobójcy należało się specjalne traktowanie. Mógł zabrać je tylko kat lub rakarz. Ogół twierdził, że są nieczyste i nie może ich dotykać normalna osoba. Ciała nie można było po prostu wynieść przez drzwi. Należało wykuć specjalny otwór w ścianie czy dachu lub przeciągnąć ciało pod progiem. Wierzono bowiem, że w przeciwnym razie dusza samobójcy będzie mogła znaleźć powrotną drogę nękając tych, którzy zostali przy życiu. Zwłok samobójcy, poza nielicznymi wyjątkami, przez długie stulecia nie można było złożyć w poświęconej ziemi. Najczęściej chowano ich pod szubienicą lub w miejscach gdzie grzebano padlinę.

Działo się tak w prawie całej Europie a Śląsk, czy sama Środa Śląska nie była w tej kwestii wyjątkiem. Dobrym przykładem takiego postępowania jest pewne zdarzenie opisane w liście wysłanym przez burmistrza i rajców Środy Śląskiej dnia 2 maja 1645 r. do wrocławskich władz z opisem sytuacji, jaka miała miejsce w mieście kilka dni wcześniej. Żołnierze złapali wtedy niedaleko miejscowości dwóch złodziei i przetransportowali ich do Ratusza, gdzie jak wiadomo znajdowało się jedyne więzienie w mieście. Przestępcy nie zostali wymienieni z nazwiska, podano jednak, że była między nimi różnica wieku. Jednego określano, jako starszego człowieka.

Podano, że wieża więzienna była przepełniona i znaleziono tam miejsce tylko dla jednego złodzieja. Drugiego, starszego, ulokowano prowizorycznie w małej izbie znajdującej się w ratuszu. Nie podano jednak bliższej lokalizacji. Napisano jednak, że znajdowało się tam, niewielkie, okratowane okienko. Wzięło ono udział w tragedii, jaka rozegrała się w nocy.

Zapewne z obawa o swój los i wizję kary, jaka czekała za kradzież, starszy z zatrzymanych przestępców wykonał stryczek z własnej koszuli i powiesił się w celi, gdzie był przetrzymywany. Znaleziono go rano w pozycji na kolanach wiszącego na pętli przymocowanej do krat. Ręce miały leżeć bezwładnie na podłodze. Okienko znajdowało się zapewne na niewielkiej wysokości i samobójstwo w takich warunkach podyktowane było dużą desperacją. Opisano następnie, że kat wykuł w ścianie izby otwór i wyrzucił zwłoki na ulicę. Załadował je następnie na wóz przeznaczony do wożenia padliny i przewiózł w stronę znajdującej się za miastem, w kierunku północnym, szubienicy. Bez orszaku, księdza i świadków ciało przestępcy zostało tam pogrzebane w taki sam sposób jaki grzebano padłe zwierzęta.

Przykład ten jest ciekawym przyczynkiem do historii Środy Śląskiej, która jak wiadomo nie posiada w pełni zachowanych źródeł. Dodatkowo świadczy on o sile wierzeń, które towarzyszyły życiu ówczesnych średzian.

Paweł Duma

Dokument znajduje się w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, Akta Księstwa Wrocławskiego, Acta varia in Kriminaljustiz, sygn. 487, s. 60-61.