Werwolf w powiecie średzkim

Przed południem, słonecznego letniego dnia, przed gmach na Prinz Albrecht Straße w Berlinie zajechało kilka czarnych limuzyn. W gmachu tym mieścił się Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy, na którego czele stał reichsführer SS i szef policji niemieckiej, Heinrich Himmler.

 Jak hitlerowskie dzieci broniły Heimatu

Z samochodów wysiadali kolejno: ministrowie III Rzeszy oraz wyżsi oficerowie SS. Zostali oni wezwani przez Himmlera na tajną naradę, podczas której wypracowano plan „W-II” Werwolf. Plan ów zakładał stworzenie na zapleczu wroga oddziałów dywersyjnych w przypadku podjęcia defensywy, czyli wycofywania się oddziałów Wehrmachtu z zajętych i okupowanych terenów. Kilka miesięcy później, niedaleko wsi Pozezdrze (nm. Possessern), w głównej kwaterze reichsführera na pojezierzu warmińsko-mazurskim, zwołano w tej sprawie kolejną naradę i wówczas zmodyfikowano pierwotne założenia planu. Otóż postanowiono, że oprócz prowadzenia akcji dywersyjnej na zapleczu armii wroga, Werwolf prowadzić będzie walkę podziemną w przypadku okupacji Niemiec przez wojska aliantów.

Ciekawostką jest to, że struktury Werwolfu zostały dokładnie skopiowane z działań podejmowanych przez Armię Krajową i polski ruch oporu w okupowanej Warszawie. Na ten pomysł wpadł gen. Reinhard Gehlen, zastępca admirała Wilhelma Canarisa, szefa Abwehry, czyli wojskowego wywiadu Wehrmachtu. Skorzystał on m.in. z obszernych materiałów zgromadzonych przez warszawskie gestapo.

 Weisswasser

Największą aktywność Werwolfu zanotowano na Dolnym Śląsku, a zwłaszcza w jego części sudeckiej, gdzie pohitlerowskie podziemie prowadziło najaktywniejszą działalność. Stolicą regionu, tak jak i dzisiaj, był Wrocław (Breslau).

W jego okolicach na terenie ówczesnego powiatu średzkiego, w miejscowości Żary (nm. Sara), działała grupa organizacji Werwolf o nazwie „Weisswasser” (pol. Biała Woda). Została ona dobrze rozpoznana oraz rozpracowana przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Środzie Śląskiej.

Przed lekturą charakterystyki członków tej organizacji dodajemy od siebie, że chodziło o dzieci w wieku od 12 do 14 lat, gdyż führer wysłał bezpowrotnie na fronty Europy dorosłych mężczyzn. Kto miał więc walczyć za ojczyznę? Tyle, że dzieci te nie stanowiły żadnej siły oporu. Po wojnie, ubeckie, wojskowe sądy i prokuratury zdecydowały, że członkowie grupy „Weisswasser” co prawda byli nieletni w chwili popełnienia zarzucanych im czynów, ale niektórzy z nich mogą odpowiadać karnie. A teraz kilka słów, jakie to były czyny, a właściwie młodzieńcze, nacjonalizmem podszyte wyczyny.

 Zabarwienie dywersyjno-odwetowe

W charakterystyce organizacji „Werwolf” – grupy pn. „Weisswasser”, działającej w miejscowości Żar, powiat Środa Śląska w latach 1945/1946 czytamy:

Grupa organizacji „Werwolf”, nosząca nazwę „Weisswasser”  /Biała Woda/ miała zabarwienie dywersyjno-odwetowe i związek z podobną grupą „Werwolfu”, działającą pn. „Schwarzwasser” /Czarna Woda/ w peryferyjnej dzielny Wrocławia – Leśnicy.

Zaznaczyć należy, że miejscowość Żar w pow. Środa Śląska, gdzie od około sierpnia 1945 r. powstała grupa pn. „Weissawsser” – położona jest [ona] w sąsiedztwie Wrocławia-Leśnicy.

Struktura grupy, wg materiałów, nie była określona, ze względu na niewielką liczebność grupy, lecz członkowie mieli wyznaczone funkcje. Mianowicie: dowódcą był: Paul Hildebrand, zastępcą dowódcy Horst Schwarzer, „Waffenmeisterem”, czyli zbrojmistrzem był Willi Heerde, który został drugim zastępcą po Hildebrandzie.

Liczba członków ogółem 7, brak danych o ich pochodzeniu społecznym.

Wyposażenie grupy to 10 jednostek długiej broni palnej, granaty, amunicja, a w szczególności:

- 7 karabinów niemieckich

- 1 karabin rosyjski

- 2 automaty – rosyjski i niemiecki

Jako dowody rzeczowe zakwestionowano (chyba – zarekwirowano? – dop. PM) 4 karabiny, 5 granatów oraz większą część amunicji i zamki od karabinów. Pozostałe karabiny i dwa automaty znaleźli i zakwestionowali prawdopodobnie żołnierze jednostki Armii radzieckiej, lecz fakt ten w śledztwie nie został bezspornie potwierdzony.

O przynależność do organizacji „Werwolf” i nielegalne posiadanie broni oskarżono 5 osób, a jednego członka, tj. Adolfa Eckerta, [prawdziwe imię Alfred, a nie Adolf, jak napisano w cytowanej tu charakterystyce. Chłopak miał wówczas 13 lat – dop PM], z uwagi na to, że nieletniego wykorzystano do sprawy jako świadka.

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu w dniu 28. 06. 1946 skazani zostali:

- Heerde Willi i Schwarzer Horst na łączne kary po 10 lat więzienia,

- pozostali członkowie ze względu na młody wiek przy zastosowaniu art. 69 KKWP skazani zostali na kary łączne:

- Martin Hildebrandt na 5 lat więzienia,

- Joahim Exner na 3 lata więzienia,

- Alfred Eckert na 2 lata więzienia.

Przepis art. 69. § 1 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego mówił o tym, że do nieletnich w wieku od 13 do 17 lat stosuje się kary, przewidziane niniejszym kodeksem. W paragrafie drugim uwzględniono, że nie stosuje się do nieletnich kary śmierci. W trzecim, iż można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a w czwartym, że nie ulega karze nieletni, który po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem 17 lat popełnił czyn zabroniony pod groźbą kary, bez rozeznania, t.j. nie osiągnąwszy rozwoju umysłowego i moralnego w takim stopniu, by mógł rozpoznać znaczenie czynu i kierować swym postępowaniem.

 Śledztwo „niewnikliwe”

Martinowi Hilderbrandt, który w czasie procesu przed Wojskowym Sądem Rejonowym miał 14 lat zarzucono, że w okresie od sierpnia 1945 r. do wiosny 1946 r. w miejscowości Żar w powiecie Środa Śląska był organizatorem i dowódcą organizacji „Werwolf”, grupy pn. „Weisswasser”, werbował nowych członków i polecał gromadzić broń palną. W kwietniu 1946 r. przed aresztowaniem zbiegł do Niemiec, a jego następcą został Heerde Willi.

Williemu zarzucono, że w organizacji tej pełnił funkcję zbrojmistrza, gromadził broń palną i brał udział w szkoleniu członków. Po ucieczce dowódcy do Niemiec został wyznaczony na jego następcę, lecz funkcji tej nie zdążył faktycznie sprawować, gdyż w dniu 25 kwietnia 1946 roku został aresztowany przez PUBP w Środzie Śląskiej.

Exnerowi zarzucono, że gromadził broń palną i był członkiem organizacji „Werwolf” oraz to, że brał udział w ćwiczebnym strzelaniu. Został aresztowany przez UB w Środzie Śl. 25 kwietnia 1946 roku. Identyczne zarzutu zostały postawione Eckertowi.

Prowadzone przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Środzie Śląskiej śledztwo nie było wnikliwe, o czym wspomina cytowana charakterystyka członków organizacji Werwolf. Kapitan Józef Majwat z Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Wrocławiu, opracowując tę sprawę w roku 1986 stwierdził brak bliższego ustalenia przeszłości dowódcy organizacji Paula Hildebranda, mimo, że jego syn był aresztowany oraz brak dokładnego opisu broni palnej.

W likwidacji organizacji oraz w prowadzeniu śledztwa uczestniczyli funkcjonariusze PUBP w Środzie Śląskiej: Kazimierz Barcicki, Stanisław Kawala, Eugeniusz Mazur i Tadeusz Chechelewski.

 Sąd Najwyższy umorzył

Najwyższy Sąd Wojskowy postanowieniem z dnia 11 września 1946 roku zmienił wyrok Wojskowego Sądy Rejonowego we Wrocławiu, umarzając postępowanie karne przeciwko Martinowi Hildebrandowi jako nieletniemu do lat 13 w chwili popełnienia czynu przestępczego. Odnośnie pozostałych skazanych wyrok WSR we Wrocławiu został utrzymany w mocy.

Patryk Medyński, Wiktor Kalita

{module zestaw (u+d) ofertybankow.com.pl}