WIEŻA WIDOKOWA - ATRAKCJĄ ŚRODY ŚLĄSKIEJ

Jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Środy Śląskiej jest gotycka dzwonnica przy kościele parafialnym pw. św. Andrzeja. Jej powstanie owiane jest mgłą tajemnicy.

Źródła pisane nie przekazały nam żadnych informacji o jej budowniczych. Nie wiadomo też dokładnie, kiedy ją zbudowano. Biorąc pod uwagę cechy stylowe tej budowli, można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że stało się to w XIV stuleciu. W czasach, gdy Środa Śląska znajdowała się pod panowaniem królów czeskich.

Średniowieczna średzka dzwonnica jest jedną z nielicznych tego typu budowli, zachowanych do dnia dzisiejszego na Śląsku. Została wybudowana obok świątyni, na skraju dawnego przykościelnego cmentarza.

W średniowieczu, zawieszone na wieży dzwony wzywały mieszczan na msze do kościoła. Ale nie służyły one tylko celom religijnym. Wykorzystywano je również w ważnych dla miasta momentach. Dzwoniły na przyjazd władców, ostrzegały przez wrogami zbliżającymi się do murów, czy rozprzestrzeniającymi się pożarami. Dzięki dużej wysokości dzwonnicy, dźwięk dzwonów słychać było na przestrzeni wielu kilometrów poza miastem.

Warto zwrócić uwagę na ściany dwóch dolnych kondygnacji wieży pozbawione są w ogóle okien, które zastąpione zostały wąskimi szczelinami. Upodabnia to średzką dzwonnicę do wieży obronnej. I tak było w istocie. Gdyby wróg zdobył miasto, część mieszkańców mogła się w niej schronić i długo odpierać ataki, aż do nadejścia odsieczy.

W epoce nowożytnej dzwonnica nadal była używana. Wtedy też doszło do tragicznego zdarzenia. Zawalił się wysoki, gotycki hełm wieży. Na szczęście nie odnotowano żadnych ofiar. Po tej katastrofie mieszkańcy Środy długo jeszcze debatowali nad jej przyczynami. Gdy do podobnego wydarzenia doszło we Wrocławiu, powiadano, że to kara boża za przejęcie świątyni przez protestantów. O wiele bardziej tragiczny finał miała gwałtowana burza, która przeszła nad miastem w 1690 r. Jeden z piorunów uderzył właśnie w dzwonnicę, która była najwyższym punktem w mieście. W tym czasie dzwonnik bił w dzwon na trwogę, aby przypomnieć mieszczanom o potrzebie zabezpieczenia dobytku. Wielki, spiżowy dzwon ściągnął jednak piorun, który śmiertelnie poraził dzielnego sługę kościelnego. Powiadano też, że zginęła wówczas cała jego rodzina, która schroniła się w, wydawałoby się, bezpiecznym miejscu, wśród grubych murów.

W późniejszych czasach nie dochodziło już do tak nieszczęśliwych wypadków, choć jeden wyczyn mógł zakończyć się tragicznie. W latach 50. ubiegłego wieku jeden z mieszkańców Środy skoczył z wieży. I nie chodziło tu o próbę samobójczą, ale o zakład z kolegą. Śmiałek wszedł na najwyższą kondygnację dzwonnicy, połączył kilka parasoli i z ich pomocą chciał łagodnie wylądować na ziemi. Próba nie do końca się udała, bo parasole nie pomogły, ale na szczęście mężczyzna przeżył skok i... wygrał zakład.

Podziwiając średzką dzwonnicę warto jeszcze zwrócić uwagę na związane z nią rzeźby. W niszy, od strony rynku, znajduje się średniowieczna rzeźba Matki Boskiej. Stoi tam od ponad 500 lat! Od około 300 lat towarzyszy jej pomnik św. Jana Nepomucena. Był patronem dobrej spowiedzi, ale również symbolem habsburskiej kontrreformacji. Skąd się tu wziął? To już zupełnie inna historia...

Historia wieży jest stale żywa i dzieje się praktycznie na naszych oczach. Ta najnowsza, to na przykład remont zabytkowego wnętrza, utworzenie w niej punktu informacji turystycznej z dostępem do Internetu w ramach unijnego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego. To także – niejako przy okazji – udostępnienie turystom tarasu widokowego na jej szczycie.

Czy budowniczowie dzwonnicy mogli przewidzieć, że przetrwa i służyć będzie przez tyle stuleci?  Tego nie wiemy. Wsparcia Unii Europejskiej i Internetu w służbie turystom przewidzieć raczej nie mogli...

(UM)
Wideo: Wiktor Kalita