Ku umocnieniu ludowej władzy (cz. II )

Dzisiaj przedstawiamy ostatni raport, napisany przez Krzyżanowskiego, szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Środzie Śl. dla swojego pryncypała w Wojewódzkim UBP we Wrocławiu. Obejmuje on okres od 4.02 do 4.03.1952 roku.

Późniejsze raporty miesięczne pisał już nowy szef, którym został kpt. Józef Wojciechowski (na zdjęciu).

Zachowujemy pisownię oryginalną raportów.

Sytuacja się poprawiła

Sytuacja bezpieczeństwa w miesiącu sprawozdawczym częściowo poprawiła się, nie mieliśmy ani jednego napadu jak też ani żadnego pożaru, tak samo na obiektach nie zanotowano specjalnych dywersji itp.

Do sprawy podanej w ostatnim sprawozdaniu bandy Murata obecnie otrzymano dalsze dane, a mianowicie inf.[ormator] „Zbyszek” dał dwa doniesienia o figurantach - („Informator” - do połowy lat 50. podstawowa, bierna forma agentury. Informatorzy dostarczali danych o sytuacji w ich środowiskach, przedsiębiorstwach itp. „Figurant” - osoba rozpracowywana w ramach danej sprawy –dop. PM), którzy to prowadzą nadal wrogą działalność. Mieli oni kontakt z tą bandą i brali udział w nielegalnej działalności i ob. Rutkowski obecnie jest Kierownikiem zakładu na terenie Środy Śląskiej oraz Turbiński, który jest dentystą. Do tejże sprawy dnia 3. III. 52 r. został ujęty czł. tejże bandy który pomagał w jej działalności Zelek Tadeusz. Wymienionego ujęto w pociągu, użyto broni jednak nie został ranny, a ujęty zabrany, w ujęciu jego pomogła żona jego, która w dniu 1. II. 52 r. została doraźnie zwerbowana. Nadmienić należy, że w/w Zelek ukrywał się od 1949 r. Aresztowany Zelek uzupełnia materiały na R...

W miesiącu sprawozdawczym zostali ujawnieni sprawcy napadu rabunkowego, którego dokonali na tut. powiecie w miesiącu czerwcu 1951 r. w majątku P.G.R. Karnica, gdzie zrabowali pieniądze.  Sprawcami tego napadu są czł. bandy Bronków, która była rozpracowywana wspólnie przez tut. Urząd i Legnicę, a Legnica ich aresztowała, którzy to przyznali się do w/w napadów.

Do sprawy środowiska czł. AK z Kieleckiego którzy zgrupowali się na terenie miasta Środy Śl. o których poprzednio pisaliśmy to obecnie część z nich wyjechała spowrotem w Kieleckie, a ci co pozostali nadal zbierają się i utrzymują kontakty ze sobą. Wszyscy oni systematycznie słuchają audycji z zachodu.

„Leśniczy” nadaje

W miesiącu sprawozdawczym otrzymano doniesienie od rez.[ydenta] „Leśniczy” ze Straży Przemysłowej w Cukrowni Malczyce (do połowy lat 50. mianem „rezydenta” określano jedną z form agentury. Zadaniem rezydentów, najczęściej byłych oficerów UB, było prowadzenie pracy z kilkoma agentami i informatorami. W latach późniejszych rezydentami byli etatowi funkcjonariusze SB – dop. PM), gdzie jest 18 strażników i posiadają broń. Jest prowadzona wroga rozkładana robota . Robotę tą prowadzi strażnik Zalewanicz b/p (bezpartyjny – dop. PM)  b. czł. AK, który systematycznie sieje wrogą propagandę, a specjalnie przeciw ZSRR oraz drugi taki, Kuzarski, emigrant z zachodu, też strażnik, który jest członkiem PZPR. Ostatnio wyraził się, że rzuci tu pracę i idzie do lasu. Wymienieni są nadal rozpracowywani. Po uzupełnieniu danych podjęta zostanie decyzja, gdyż nie mogą oni nadal być strażnikami i w dodatku posiadać broni.

Pończośnik z AK

Ostatnio otrzymano doniesienie od inf. Zbyszek że kier. techniczny, a zarazem księgowy nowopowstającej w Środzie Śląskiej Fabryki pończoch jest byłym pracownikiem wywiadu AK z Warszawy, obecnie na tym zakładzie prowadzi wrogą robotę.

Na terenie tut. powiatu wzmógł się ostatnio rozwój spółdzielczości produkcyjnej. W okresie sprawozdawczym powstało 5 nowych spółdzielni, a to w gminie Udanin, w gromadzie Konary typ III-ci wstąpiło 27 członków, w gromadzie Piekary typ III wstąpiło 19 członków, gromada Łagiewniki III-ci typ 17 członków. (Przynależność do Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych była w latach 50. przymusowa. Były one swoistymi odpowiednikami sowieckich kołchozów, potrzebnych władzom dla przeprowadzenia kolektywizacji rolnictwa. Dopiero po dojściu do władzy Władysława Gomułki, co miało miejsce w 1956 roku, zezwolono na ich likwidację – dop. PM), w gminie Rakuszyce gromady Kryniczno powstała spółdzielnia III-go typu zrzeszając 19 członków. Po zatem w dalszych 5 gromadach tut. powiatu jest już grond przygotowany i w najbliższych dniach powstaną spółdzielnie, są to gromady Cesarzowice, Jankowice, Ujów, Lasek i Dzwigosz.

W związku z budową nowych spółdzielni produkcyjnych notowano przejawy wrogiej działalności w formie wrogich wypowiedzi i propagandy skierowanej przeciwko spółdzielni produkcyjnej. Naprzykład pracownica Wylęgarni Drobiu w Środzie Śląskiej, ob. Przybylska Katarzyna bendąc służbowo w gromadzie Kryniczno, gdzie organizowana była w tym czasie spółdzielnia produkcyjna szeżyła wrogą propagandę, ażeby chłopi nie wstępowali do spółdzielni gdyż tam jest źle i głód, że bendą za wszystkim w ogonkach stać ponieważ ona była w spółdzielni i wie jak jest.

W powyższej sprawie przesłuchano 5-ciu świadków  którzy potwierdzili to i po całkowitem skompletowaniu sprawy przedstawiona zostanie do W.U.B.P. celem zatwierdzenia na realizację.

Łemkowie i stodoła

W związku z pożarem stodoły w dniu 19. I. 52 roku w gromadzie Piechorowice, w których to powstała nowa spółdzielnia produkcyjna [nie] uzyskano narazie konkretnych wyników i nie ustalono sprawcy, natomiast uzyskano dane że ob. Gacek brat czł. spółdzielni u którego spaliła się stodoła wypowiadał się do ob. Jacha z gromady Drogomiłowice że przed samem pożarem widział przy stodole ob. Kencko Jana z gromady Pichorowice, ale tego nie zeznał gdyż jak twierdził stodoła się spaliła to się już nie wróci, a szkoda żeby Kencko za to siedział. W związku z powyższym Kencko został wzięty w opracowanie i skierowano się na wyjaśnienie faktu pobytu wymienionego w stodole przed pożarem i potwierdzenia tego.  Po nadto w okresie sprawozdawczym innych ważniejszych wypadków wrogiej prpagndy na odcinku Spółdzielczości  Produkcyjnej nie notowano.  Obecnie Spółdzielnie Produkcyjne są w trakcie przygotowań do zbliżającej się akcji siewnej, jeżeli chodzi o nastrój w śród członków to jest na ogół zadawalniający.

Kradną w PGR

Państwowe Gospodarstwa Rolne w ostatnim okresie przeprowadziły omłoty i są obecnie w trakcie końcowych przygotowań do rozpoczęcia akcji siewnej. Wroga działalność  na odcinku PGR przejawia się w dokonywaniu nadużyć i kradzieży. W gospodarstwie Wrocisławice Zespół Karnica kier. tegoż gospodarstwa Wasilewski Alfons wraz z magazynierem Majerskim Stanisławem dokonywali kradzieży zboża i ziemniaków oraz w miesiącu lutym 52 roku zostały znalezione gwoździe „teksy” w chlewni świńskiej w korycie gdzie są tuczniki, około 20 szt. Wymienieni od dłuższego czasu w tymże majątku prowadzą wrogą robotę, sprawę tę przekazano do prowadzenia M.O. pod naszą kontrolą. Sprawa ta w najbliższych dniach zostanie zakończona i przekazana do Prokuratora celem ukarania winnych.

Podobne wypadki miały miejsce w PGR Brzezinka gm. Mrozów, gdzie również kier. gospodarstwa dopuścił się nadużyć kradnąc zboże majątkowe, następnie w PGR Wojczyce Zespół Juszczyn gm. Kryniczno kier. gospodarstwa Adamczyk do spółki z innymi pracownikami majątku sprzedawał zboże gospodarzą indywidualnym przywłaszczając sobie pieniądze za to pobrane. Sprawa ta została zlecona do prowadzenia MO i obecnie znajduje się już w Prokuraturze, a 9 osób, które dopuszczały się kradzieży zostały aresztowane. Wrogą działalność zanotowano ze strony gł. Księgowego Zespołu Karnica Przewlaka Jana, która przejawiała się w formie śpiewania piosenek Anty Komunistycznych i Anty Radzieckich oraz innych wypowiedzi.

Po zainteresowaniu się bliżej w/w i wzięciu go w opracowanie ustalono, że jest to były czł. AK a przed wojną pracował ojciec jego w P.P. (?) jak i w czasie okupacji. Celem głebszego rozpracowania Przewlaka nastawiono się na werbunek informatora z otoczenia w/w.

Jak podawaliśmy w poprzednim sprawozdaniu została przeprowadzona realizacja agenturalnego rozpracowania „Plon”, gdzie zostało aresztowanych 6-ciu figurantów z PGR Zespół Wilków za sabotarzową działalność  jakiej dopuścili się poszczególni figuranci.

Otrzymano materiały od inf. „Zenon” że kier. tego gospodarstwa Durek przyjął od sołtysa w Ramułtowicach 4090 kg. żyta kwalifikowane na zasiew. Żyto to nie zostało zaksięgowane i zwrot tegoż jest wykluczony, pozatym przez tą manipulację naraził gospodarstwo na straty ze względu na to, że w Ramułtowicach siano żyto dobre-orginal i cała plantacja w obszarze 40 ha będzie musiała ulec dyskwalifikacji ze względu na mieszaninę.

Kierownik gospodarstwa Hmielów ob. Gop znajduje się w ogólnym nastroju w obawie przed aresztowaniem ponieważ obawia się że aresztowany Bembenek wygada się o maszynach które wspólnie wysłali do Lubelskiego (maszyny i meble). Były kier. gospodarstwa Rakuszyce ob. Bzukowski nie wysiał nawozów sztucznych pod pszenicę w jesieni w jesieni 1951 roku, pomimo kilkakrotnych upomnień pozostało na magazynie 2.680 kg. soli potasowej  oraz 8.620 kg nawozów fosforowych co wystarczyło by na 30 ha soli potasowej i na 60 ha nawozów fosforowych. Przez to jest to plon w 52 roku zagrożony i plon będzie mały, gdyż te nawozy wysiane ponownie na wiosnę nie dają wyników. Zboża w tym gospodarstwie zostały w żniwa tak zaniedbane w stodołach, że zboże jare kwalifikowane uległo zniszczeniu. W sprawie powyższej przez inf. „Zenon” nastawiono się na uzyskanie dalszych danych o wrogiej działalności na tymże majątku oraz udukomentowania powyższych faktów.

Konstytucja i Mikołajczycy

Na terenie Cukrowni oraz fabryki celulozy w okresie sprawozdawczym nie było wypadków dywersji, sabotarzu jak i poważniejszych awari lub pożarów. Natomiast miały miejsce fakty wrogich wypowiedzi nie których pracowników zakładu na temat Projektu Konstytucji. Inf. Szostak podaje że ob. Feliks Henryk ref. BHP wypowiadał się że teraz dopiero po zatwierdzeniu Konstytucji zaczną ludzi przyciskać i zaco kolwiek obciągną zarobki, a niech kto spróbuje podnieść jaką manifestację i że teraz po zatwierdzeniu Konstytucji zacznie się dopiero dyscyplina.

Podobnie wypowiadał się ob. Karbowiak Jan że nowa Konstytucja nic dobrego nie da, tylko gorzej robotnika ściśnie do obowiązków i do tego dojdzie, że nie długo nie tylko nie bendzie co jeść ale i w czym chodzić.

Karbowiak  i Feliks Henryk zostali wzięci w opracowaniu i nastawiono się na werbunek informatora z ich otoczenia. Innych ważniejszych wystąpień i wypowiedzi nie notowano.

W gromadzie Wrocisławice gdzie zgrupowane jest środowisko byłych czł. Mikołajczykowskiego P.S.L.-u, o czym podaje inf. „Franek”, że u Szloderbacha Michała schodzą się na słuchanie  B.B.C. jak Jendrzycki Alfons, Malenki Jan, Danowski Władysław, Koszuta Wincenty, Skrzypczak Alojzy (syn kułaka), którzy to przejawiają swój wrogi stosunek do obecnej rzeczywistości i spółdzielczości produkcyjnej.

Tenże inf. podaje, że ob. Malenki Jan wypowiadał się że Konstytucja ta jest wyciągnięta ze Stalinowskiej Konstytucji i jest przetłomaczona słowo w słowo na język polski. Dalej mówił informatorowi, że w niej wyraźnie pisze żew to nie jest Polska Rzecz Pospolita Ludowa, tylko Rzecz Pospolita Ludowa, a Polska to już nie ma, a za rok najdłużej dwa to bendziemy 17-ta Republika. W sprawie powyższej nastawiono inf. „Franek” głębszego ich rozpracowania i ustalenia ich wrogiej działalności.

Inf. „Kosa” podaje, że sołtys gromady Malczyce wypowiadał się wrogo w związku z Projektem Konstytucji, a mianowicie kiedy odbywało się zebranie w jednych z gromad i Prelegent który obsługywał to zebranie zgubił Projekt Konstytucji, co oświadczył na odbywającym się zebraniu na co zgromadzeni odpowiedzieli, że to nic nie szkodzi bo odpis tej Konstytucji jest w Moskwie. Sołtys ten nazywa się Janik Wawrzyniec na którego to otrzymano doniesienie, że do wymienionego zchodzą się inne osoby na słuchanie audycji z zachodu. Wymieniony jest opracowywany przez ref. V-ty tut. Urzędu.

Zmowa i napad

Urząd tut. prowadzi dochodzenie w sprawie napadu na Kom.[endę] S.P. (Służba Polsce – dop. PM) w Środzie Śląskiej dokonanego w 1951 roku podczas którego została zrabowana broń oraz inne przedmioty. W sprawie powyższej otrzymano dane od inf. „Gąsiorowski” który to w rozmowie z Cebulą Franciszkiem opowiadał mu, że w miesiącu sierpniu obecny był wraz ze swymi kolegami w Środzie Śląskiej. Byli obecni Anioł Mieczysław, Bal Władysław i z-ca Pow. Komendanta S.P., których nazwisk nie wymienił. Są to czł. nielegalnej organizacji (obecnie aresztowani) przez W.U.B.P. Wrocław, którzy to byli wszyscy w w/w biurze u z-cy Komendanta Pow. S.P. Zebrali się wszyscy po to, aby uzgodnić między sobą kiedy dokonać napadu na Kom. Pow. S.P dalej opowiadał Cebula, że napad ten był dokonany przy końcu sierpnia lub początkiem września. Następnie, że napadu tego dokonał bal Władysław i Anioł Mieczysław, wiencej osób nie wymienił. Podczas napadu zrabowali broń i maszyny do pisania, co zostało ukryte w pobliskim lesie, którego nazwy nCebula nie wymienił, lecz zaznaczył, że z tym uciekli w odległości około 8 km, a ich szukali gdzieś dalej. Nstępnie mówił Cebula, że zastępca komendanta Pow. S.P. u siebie w biurze prowadził wrogą robotę oraz w czasie inwentaryzacji ustalono, że winę za niektóre rzeczy ponosi Romejko Władysław były pracownik S.P. W sprawie powyższej zostaną przesłuchani świadkowie oraz sporządzono plan operatywnych przedsięwięć celem dalszego rozpracowania i wykrycia sprawców.

Inf. „Wierzba” podaje, że ksiądz z Piekar Wójtowicz Feliks, który chodził po kolendzie w gromadzie Domianowo wypytując się mieszkańców, czy żyje z żoną, zkąd pochodzi, czy brał ślub kościelny oraz zapisywał nazwiska przy tym jednocześnie zaznaczając czerwonym ołówkiem. Powyższe zostanie udokumentowane i wykorzystane operatywnie. Otrzymano dane, że w gromadzie Ujazd Górny ksiądz Sobkowicz podczas jednego z kazańwygłaszał do ludności aby złożyła składki pieniżne na zapłacenie asekuracji kościołów Ujazd Górny, Wrocisławice i wszystkich kościołów nie czynnych w gminie Bukówek, gdyż oświadczył że za duża jest dopłata w związku z tym w każdej gromadzie są przeprowadzane przez Komitety Kościelne składki pieniężne, ofiarodawcy są wpisywani na listy. Jeżeli chodzi o wrogie wypowiedzi ze strony kleru w sprawie Projektu Konstytucji to żadnych innych materiałów jak podane w sprawozdaniu nie otrzymano.

Katastrofa kolejowa

W dniu 26. II. 52 r. o godzinie 5-tej 10 min. Rano na stacji kolejowej Środa Śląska Miejska został wykolejony parowóz oraz dwa wagony towarowe. Powyższe nastąpiło na skutek niedbalstwa ze strony obsługi pociągu, to jest kier. pociągu ob. Łagowskiego Józefa. Maszynisty Działak Jana i konduktora Znaminowskiego Jana, którzy lekceważąc swoje obowiązki jakie na nich ciążą w czasie służby najechali na zamkniętą wykolejnicę powodując wykolejenie parowozu z wszystkimi osiami oraz wagonów.

Sprawę powyższą prowadzi Prokurator Powiatowy. Straty poniesione przy wykolejeniu wynoszą około 4 tys. zł.

Aresztowani

1.       Plotzitzka Horst s. Maksymiliana – podejrzany o zbudowanie centralki telefonicznej w Środzie Śląskiej

2.       Zelek Tadeusz s. Jakoba – poszukiwany przez P.K.M.O. w Limanowie za napady i kradzieże oraz za współpracę z bandą Murata.

Patryk Medyński
Wiktor Kalita

Józef Wojciechowski, s. Jana, ur. 17 VIII 1923 r.

Przebieg służby:

1944 r. - wywiadowca Sekcji IV Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Rzeszowie;

1945 r. - słuchacz Centralnej Szkoły Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (BP) w Łodzi;

         skierowany do dyspozycji szefa WUBP w Legnicy;

         pełniący obowiązki kierownika Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego

         (PUBP) w Zgorzelcu; 

1946 r. -  kierownik PUBP w Legnicy;

1948 r. - szef PUBP w Bystrzycy Kłodzkiej;

1950 r. - szef PUBP w Środzie Śląskiej;

1952 r. - szef PUBP w Górze Śląskiej;

1954 r. - słuchacz 2-letniego Wyższego Kursu Przeszkolenia Oficerów w Warszawie;

1956 r. - do dyspozycji Departamentu Kadr Kds.BP;

1956 r. - starszy oficer operacyjny Sekcji I Wydziału III Departamentu VI Kds.BP;

1957 r. - starszy oficer operacyjny Wydziału V Departamentu III MSW;

1962 r. - starszy oficer operacyjny Wydziału I Departamentu IV MSW;

             Inspektor Wydziału III Departamentu IV MSW;

1964 r. - Inspektor Wydziału I Departamentu IV MSW;

             słuchacz kursu szyfrantów nieetatowych Biura ,,A” MSW;

1965 r. - oddelegowany do pracy w MSZ jako szyfrant w ambasadzie PRL w Oslo;

1966 r. - odwołany z delegacji w MSZ i mianowany na stanowisko inspektora Wydziału I Departamentu IV MSW;

1967 r. - starszy inspektor Wydziału I Departamentu IV MSW;

1972 r. - starszy inspektor Wydziału V Departamentu IV MSW;

1973 r. - zwolniony ze służby;

1981 r. - przyjęty ponownie do służby w MO jako starszy inspektor Wydziału VIII Departamentu IV MSW;

1984 r. - inspektor Grupy Operacyjnej Departamentu V MSW delegowany do pracy w ZSRR;

1985 r. - inspektor Grupy Operacyjnej Departamentu V MSW delegowany do pracy w CSRS;

1987 r. - odwołany i przekazany do dyspozycji dyrektora Departamentu V MSW;

starszy inspektor Samodzielnej Sekcji Ogólnej Departamentu VI MSW;