Borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Kleszcze są stawonogami zaliczanymi do pajęczaków. Przenoszą one choroby groźne dla zdrowia a nawet życia. Ich rozmiary w zależności od fazy życia wahają się od 1 do 5 mm.

Kleszcz przechodzi przez trzy stadia rozwojowe: dwa młodociane – larwy i poczwarki (nimfy) oraz stadium dojrzałe (imago). W każdej fazie żywi się tylko raz, zawsze wybierając inną ofiarę. Dojrzałe kleszcze po żerowaniu składają jaja. Krew kręgowców jest niezbędna do przekształcenia w kolejną formę rozwojową. Mikroskopijne larwy wylęgają się wiosną, po około miesiącu od znacznego wzrostu temperatury. Napojona krwią larwa odpada od ofiary i w ciągu około 35 dni przeobraża się w poczwarkę. Są one stadium zimującym, a ich dalszy rozwój następuje dopiero następnej wiosny.

Najbardziej niebezpiecznym stadium rozwojowym kleszczy są stadia młodociane. Pajęczaki w tej fazie są najbardziej agresywne i najtrudniejsze do zaobserwowania – ich ciało ma bardzo małe rozmiary i bywa niemal przezroczyste.

Kleszcze większości z nas kojarzą się z lasami, ale spotkamy je niemal wszędzie: na łąkach, nad rzekami i jeziorami, w zaroślach a nawet na trawnikach w miastach i we wsiach.

Zagrożenie ugryzieniem przez kleszcza dotyczy praktycznie terenu całego kraju. Aktywność kleszczy występuje między majem a listopadem, a najwięcej zachorowań notuje się w czasie żerowania nimf – od maja do sierpnia.

CZYM JEST BORELIOZA?

Borelioza to groźna choroba zakaźna atakująca wiele narządów. Jest dziś najczęściej stwierdzaną chorobą odkleszczową. Przebiega wieloetapowo, a każda z jej faz daje inne objawy. Wywołują ją bakterie zaliczane do krętków. Na człowieka i inne zwierzęta przenoszą je kleszcze należące do rodzaju Ixodes, w których układzie pokarmowym bytują krętki.

Borelioza przebiega w dwóch fazach – wczesnej, trwającej do kilku tygodni od zakażenia i późnej, mogącej trwać nawet lata. Różnią się one objawami, których liczba powoduje często błędne diagnozowanie. U różnych osób choroba może przebiegać całkowicie odmiennie. Ważne, by zgłaszać lekarzowi wszystkie niepokojące objawy – nawet te pozornie niezwiązane z ukąszeniem przez kleszcza.

Krętki boreliozy atakują układ nerwowy (penetrują płyn mózgowo rdzeniowy, mózg i opony mózgowo rdzeniowe) krótko po zakażeniu, wpływając na zachowanie osoby zarażonej. Borelioza bywa więc mylona z chorobami psychicznymi, nerwicą, wadami serca, stwardnieniem rozsianym.

OBJAWY BORELIOZY WCZESNEJ

- rumień wędrujący i inne zmiany skórne

- objawy grypopodobne kilka lub kilkanaście dni po ugryzieniu

OBJAWY BORELIOZY PÓŹNEJ

- przedłużający się stan podgorączkowy, dreszcze, poty z nieznanych przyczyn

- nawracające bóle głowy, mięśni i stawów

- dezorientacja, zagubienie, oszołomienie

- duszności, kaszel

- nagłe problemy ze słuchem.

KLESZCZOWE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH

KZM to choroba, która daje objawy podobne do grypy. Towarzyszą jej: gorączka, bóle głowy, nudności i wymioty. Choć zwykle choroba przebiega łagodnie, to w skrajnych przypadkach może prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego – porażenia nerwów, niedowładów kończyn. KZM, podobnie jak borelioza, daje w pierwszej fazie objawy grypopodobne – bóle głowy, gorączkę, bóle mięśni, które utrzymywać się mogą od kilku dni do dwóch tygodni. U niektórych osób następuje zaostrzenie objawów. Rośnie gorączka, pojawiają się wymioty i objawy ze strony układu neurologicznego. Nie podjęte na czas leczenie może trwale uszkodzić układ nerwowy.

Zapamiętaj!

Aby zmniejszyć ryzyko ukąszenia przez kleszcza:

- możliwie szczelnie okrywaj ciało (koszula z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami, kryte buty, wysokie skarpety – nie muszą być grube, żeby skutecznie ochronić – wskazane jest także nakrycie głowy); o odpowiedni strój zadbaj zwłaszcza podczas prac polowych, pracy w lesie, zbierania owoców runa leśnego;

- nie siadaj bezpośrednio na trawie, na zwalonych drzewach;

- unikaj spacerów w wysokiej trawie, zaroślach – wybieraj przetarte ścieżki;

- zachowaj szczególną ostrożność na terenach masowego występowania kleszczy i w sezonie ich wzmożonej aktywności;

- stosuj środki odstraszające kleszcze – zawsze zgodnie z instrukcją producenta;

- uważnie sprawdzaj ciało swoje i swoich dzieci po powrocie do domu.

Pomimo rozwoju medycyny nadal najlepszą metodą obrony przed boreliozą, KZM i innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze jest unikanie kontaktu z zakażonymi stawonogami. Ważne jest przestrzeganie tych kilku prostych zasad, które pozwalają zapobiegać ukąszeniom, minimalizując ryzyko zachorowania na choroby odkleszczowe

PT KRUS w Środzie Śląskiej

źródło: broszura KRUS “Borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych”