poniedziałek 05.06.2023

Imieniny: Bonifacego Waltera

// reklama@roland-gazeta.pl // + 48 500 027 343 //

    Dział: Historia piątek, 19 maj 2023 12:22


Z ziemi średzkiej na królewski dwór. Pochodzenie i kariera Hinczki z Rogowa

Skomentuj



Rycerze śląscy w późnym średniowieczu zwykle nie należeli do zamożnych. Ich majątki, zarówno dziedziczne alodia, jak też nadane przez władców lenna, obejmowały zazwyczaj działy w jednej lub kilku okolicznych wsiach. Oczywiście oprócz rycerzy szeregowych, dobra ziemskie w ziemi średzkiej dziedziczyli też możnowładcy posiadający znaczne majątki czy urzędy w książęcej, a później czeskiej, królewskiej administracji. Taką elitę w ziemi średzkiej tworzyli kasztelanowie, burgrabiowie i lennicy średzkiego zamku, a ponadto możnowładcy z pobliskiego księstwa świdnicko-jaworskiego, którzy posiadali dobra ziemskie na południowym, średzkim pograniczu.


Fotografia przedstawia wizerunek herbu Dziadosza z epitafium jednej z ostatnich przedstawicielek rodziny w ziemi średzkiej – Małgorzaty von Salich (zm. 1559 r.). Płyta znajduje się obecnie w południowej ścianie kościoła św. Andrzeja w Środzie Śląskiej / fot. archiwum autora Fotografia przedstawia wizerunek herbu Dziadosza z epitafium jednej z ostatnich przedstawicielek rodziny w ziemi średzkiej – Małgorzaty von Salich (zm. 1559 r.). Płyta znajduje się obecnie w południowej ścianie kościoła św. Andrzeja w Środzie Śląskiej / fot. archiwum autora

'


Z przywilejów i prestiżu elity korzystali jednak nieliczni rycerze. Pozostali, aby dostąpić zaszczytów i godności musieli szukać szczęścia w Królestwie Polskim, bądź na Rusi. Zjawisko to nasiliło się zwłaszcza po wygaśnięciu książęcej linii Piastów Wrocławskich w 1335 r. i umocnieniu się na tym obszarze władztwa królów czeskich, a co za tym idzie coraz częstszego obsadzania urzędów ludźmi z zewnątrz.

Kariera w Królestwie Polskim stała się udziałem słynnego rycerza z pierwszej połowy XV wieku Hinczki z Rogowa (ok. 1400-29 IX 1473). Pomimo wielu urzędów i godności, jakie sprawował w późniejszym wieku, młody Hinczka przeszedł do historii jako jeden z rycerzy obwinionych przez Jana Długosza o romans z kniaziówną Sońką Holszańską, czwartą żoną króla Władysława Jagiełły. O bezzasadności tego zarzutu dobitnie świadczy późniejsza kariera Hińczki, zarówno urzędnicza, jak i majątkowa. Hinczka był kolejno kasztelanem rozpierskim (od 1443 r.), sieradzkim (od 1453 r.) i sandomierskim (od 1460 r.). Ponadto z nadania królewskiego został starostą radomskim (od 1443 r.), nieszawsko-inowrocławskim (1460-1473), oraz golubskim i chęcińskim (1472-1473), a nade wszystko, w latach 1447-1460 sprawował urząd podskarbiego królewskiego, dzięki któremu należał do elity ogólnopolskiej w okresie panowania króla Kazimierza Jagiellończyka.

Jak przystało na wielkiego pana, Hinczka dysponował niewyobrażalnym wręcz majątkiem. Należały do niego dwa miasta – Koźmin i Działoszyn, trzy zamki – w Koźminie, Działoszynie i Mirowie, a także blisko 50 wsi! Tak wielki majątek został zgromadzony dzięki nadaniom królewskim, zakupom, dziedziczeniu po rodzicach i braciach, oraz dzięki udziałowi w zarządzie dóbr żony – Doroty z Koziegłów herbu Lis. Znaczny majątek pozwolił Hinczce na dokonanie podnoszących prestiż fundacji sakralnych. Z jego polecenia powstały klasztory w Kole i Krzepicach. Rycerz ten ufundował też kilka kościołów w swoich wsiach: Parzymiechy, Rogowo, Szczyty i Trębaczów. Do elity Królestwa Polskiego należał też starszy brat Hinczki – Henryk z Rogowa, sprawujący na dworze Władysława Jagiełły urzędy krajczego (1413-1415) i podskarbiego nadwornego koronnego (1419-1426).

Dlaczego drugi szkic z serii „Nie takie ciemne wieki średnie” przedstawia dokonania tak sławnego, lecz działającego głównie w Królestwie Polskim rycerza? Otóż stanowi on doskonały przykład awansu społecznego, którego udziałem stała się średniozamożna rodzina rycerska pochodząca z ziemi średzkiej. Bohater artykułu pochodził bowiem z Raszkowa (obecnie jest to zachodnia część wsi Szczepanów). Jego przodkowie byli tam znani od początków XIV wieku i wywodzili się prawdopodobnie spośród dawnego, polskiego rycerstwa. Świadczy o tym przydomek Wende (Słowianin), którego używali niektórzy spośród jego krewnych ze Szczepanowa, Chomiąży, Lipnicy, Łowęcic, Ogrodnicy, Proszkowa i Zaboru.

Rodzina Wendów, znana na Śląsku w czasach nowożytnych jako Saliszowie (von Salisch), była znana w ziemi średzkiej jeszcze w XVI wieku, jednak na skutek rozrodzenia i podziałów majątkowych, już w XIV stuleciu nie należała do regionalnej elity. Właśnie wówczas ojciec bohatera niniejszego artykułu – Jan Hincza z Raszkowa, przeniósł się spod Środy Śląskiej na pogranicze śląsko-wieluńskie, a później (ok. 1396 r.) nabył dobra w Rogowie opodal Opatowic, z których pisali się następnie jego potomkowie.

Hinczka z Rogowa nie posiadał już chyba działów pod Środą. Już jego ojciec związał się z polskim monarchą będąc podskarbim nadwornym i koronnym (1394-1404), oraz kasztelanem w Rozprzy i starostą w Krzepicach. W Polsce działało też rodzeństwo Hinczki. Jego braćmi byli znany nam już Henryk, oraz Jakub zwany Nadobnym, który niechlubnie zasłynął z powodu udziału w napadzie na klasztor na Jasnej Górze w 1430 r. Za udział w najeździe dóbr kościelnych i zniszczenia (w tym uszkodzenie obrazu Maryi), Jakub z Rogowa został skazany na uwięzienie w wieży zamkowej na Wawelu. Już w 1431 r. Nadobny zginął w walkach z Tatarami. Ich siostry zostały wydane za mąż za przedstawicieli zamożnych rodów rycerskich – Małgorzata za Przecława z Kobylan herbu Grzymała, zaś Anna za Zygmunta z Nowosielec.

Rodzina posługiwała się herbem określanym w Polsce mianem Działosza. Jego godło stanowiły w polu czerwonym jeleni ród i orle skrzydło ułożone w słup. Co ciekawe, najdawniejsza pieczęć z tym godłem należała do rycerza Grzegorza Wende z Chomiąży (1369 r.). Należy w końcu wspomnieć, że Jan Hincza nie był jedynym przedstawicielem rodu Wendów, który postanowił opuścić ziemię średzką i udać się na Wschód do potężnej wówczas Polski. Podobny kierunek obrał jego krewny Piotr Działosza zwany Nasięgniewem, znany w pierwszej połowie XV wieku na dworze książęcym w Oleśnicy. Jego potomkowie posiadali dobra ziemskie opodal Namysłowa, a później także w ziemi przemyskiej, gdzie dziedziczyli majątki Młodowice i Kormanice.

collage

Hinczka z Rogowa i Raszkowa był blisko związany z królem Kazimierzem Jagiellończykiem. Skutkiem licznych nadań na rzecz Kościoła była możliwość fundacji rodowej kaplicy grobowej w wawelskiej katedrze. Hinczka sprowadził tam szczątki ojca i starszego brata Henryka, a po śmierci w 1473 r. złożono tam również jego ciało. Zwiedzając Kraków warto mieć na uwadze, że na wawelskim wzgórzu, pośród polskich królów spoczywają też ciała rycerzy pochodzących rodem z ziemi średzkiej.

Sebastian Wojdyła

Rodzinie Wendów (Działoszów, Saliszów) w ziemi średzkiej poświęciłem jeden z rozdziałów w planowanej do wydania w tym roku książce o rodach słowiańskich w ziemi średzkiej. Sporo miejsca w swoich pracach poświęcił im także Rościsław Żerelik, Szczepanów – stosunki własnościowe do 1945, [w:] Od Franciszka Józefa do małych ojczyzn, red. Marek Górny, Wrocław 2002; tenże, Szczepanów. Wielkie dzieje dolnośląskiej wsi, Kraków-Wrocław 2018 (Historia obok. Studia z dziejów lokalnych 15). O działalności Hinczki z Rogowa i jego najbliższych napisano kilkanaście prac. Do najważniejszych należą: Bożena Czwojdrak, Jan Hincza z Rogowa – rycerz królowej Zofii, [w:] Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV-XVIII wieku, red. Mariusz Markiewicz, Ryszard Skowron, Kraków 2006; taż, Rogowscy herbu Działosza podskarbiowie królewscy. Studium z dziejów możnowładztwa w drugiej połowie XIV i w XV wieku, Katowice 2002; taż, Między Śląskiem a Koroną. Salisze i Działosze w XIV i XV wieku, [w:] Rody na Śląsku, Rusi Czerwonej i w Małopolsce. Średniowiecze i czasy nowożytne. Stan badań, metodologia, nowe ustalenia, red. Wioletta Zawitkowska, Anna Pobóg-Lenartowicz, Rzeszów 2010; Janina Kalinowska, Jan Hińcza z Rogowa i jego działalność fundacyjna na dworze pierwszych Jagiellonów, „Analecta Cracoviensia” 19, 1987; Marek L. Wójcik, Śląska pieczęć Jana Hinczy z Rogowa z 1435 r. Przyczynek do dziejów herbu Działosza, „Studia Źródłoznawcze” 59, 2021. Wizerunki herbów: Alfred von Krane, Wappen und Handbuch. des in Schlesien (einschliesslich der Oberlausitz) landgesessenen Adels, Goerlitz 1901–1904; Tadeusz Gajl, Herbarz Polski od średniowiecza do XX wieku, Gdańsk 2007. Fotografia ze zbiorów autora przedstawia wizerunek herbu Dziadosza z epitafium jednej z ostatnich przedstawicielek rodziny w ziemi średzkiej – Małgorzaty von Salich (zm. 1559 r.). Płyta znajduje się obecnie w południowej ścianie kościoła św. Andrzeja w Środzie Śląskiej.

 




   


Wczytywanie komentarza... Komentarz zostanie odświeżony po 00:00.
Zaloguj się aby dodać komentarz.
pozostały limit znaków.
Zaloguj się za pomocą ( Zarejestruj się? )

Na takie akcje straż miejska ma czas szkoda że na przejściu koło szkoły podstawowej nigdy nikogo ...
Nie wiem kto jest odpowiedzialny za organizacje dnia dziecka ale uwaga ludzie na scenie śpiewali ALKOHOLICZKA ...
Polecam wcześniej obejrzeć film 100 POLICJANTÓW zdradza TAJEMNICE polskiej Policji https://www.youtube.com/watch?v=Gg58n2DKlT4 gdzie autor oparł się na ...

Lokalne ogłoszenia drobne

03.06.2023 08:42 wrote:

KUPIĘ ANTYKI po SPRZĄTANIU / CZYSZCZENIU / LIKWIDACJI - DOMU, MIESZKANIA, WILLI czy KOLEKCJI ANTYKÓW ... 603 - 567 - 304Kupię stare: Obrazy…

26.05.2023 12:50 wrote:

 Oferuję wapno nawozowe w cenie 25zł netto za tonę. Kontakt: 885 965 342…

24.05.2023 08:52 wrote:

Oferuję do wynajęcia garaż o pow 18m2 wyposażony w energię elektryczną.Garaż posadowiony jest w Środzie Śl ul. Wrocławska 18. Kontakt 79475…

16.05.2023 17:55 wrote:

Oferuję usługę drukowania dowolnego obrazu na każdej ścianie. Zamiast fototapety pod którą trzeba przygotować ścianę i później odpowiednio …

glory baner

komnet internet

eko006