W naszym regionie krew możemy oddać w każdy pierwszy wtorek miesiąca w Domu Kultury w Środzie Śląskiej lub od poniedziałku do soboty w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) we Wrocławiu.

W Środzie Śląskiej podczas akcji wyjazdowej możemy oddać tylko pełną krew, a w RCKiK również jej składniki – jakie, opowiem w dalszej części.

Należę do zaszczytnego grona Honorowych Dawców Krwi (HDK) z terenu powiatu średzkiego, w którym są osoby wyróżniające się wieloletnim i regularnym oddawaniem krwi oraz jej składników, jak np. Pan Jan Walęciak z małej miejscowości Prężyce w gminie Miękinia, który zgodził się na rozmowę.

Co skłoniło Pana do dołączenia do grona HDK i kiedy to było?

Tym, co zmotywowało mnie do rozpoczęcia oddawania krwi była ludzka krzywda jaką oglądałem podczas pracy jako sanitariusz w szpitalu. Patrząc na cierpiące dzieci podczas chemioterapii chciałem im w jakiś sposób pomóc, nie jestem lekarzem, a to co dobrego mogłem i chciałem dla innych uczynić, to oddawanie im ratującej życie krwi. Pierwszy wpis w książeczce HDK mam z 1996 roku, ale oddawałem już wcześniej, około 1992 roku.

Oddając krew od prawie 30 lat pamięta Pan zapewne, jak wyglądało to na początku. Jak ewoluowały metody i techniki?

Szczegółów nie pamiętam, ale wiem, że trawo to o wiele dłużej niż teraz. Dziś pełną krew w RCKiK można oddać w 30 min, łącznie z wizytą u lekarza, a płytki krwi nawet w godzinę. Kiedyś te procesy było o wiele dłuższe. Na badania, kolejki i oddanie krwi trzeba było mieć przynajmniej godzinę. Fakt, że sam proces oddawania nie był o wiele bardziej czasochłonny, ale stanowisk było o wiele mniej, a i zainteresowanie społeczeństwa większe. Na oddawanie płytek, jak pamiętam, trzeba było czasem poświęć dwie i pół do trzech godzin i to siedząc przy aparaturze podpiętym na dwie ręce! Więc nie było to takie wygodne jak teraz. Dziś jest to o wiele łatwiejsze i bardziej przystępne.

Oddawanie krwi pełnej różni się czasem oddawania jej składników, stanowiskiem i czasem spędzonym przy aparaturze oraz częstotliwością oddawania.

Metoda konwencjonalna polega na tym, że jednorazowo od osoby pełnoletniej, ważącej co najmniej 50 kg lub więcej pobiera się 450 +/- 45 ml krwi pełnej (jest to tzw. 1 jednostka). Zawiera ona wszystkie składniki krwi: krwinki czerwone, krwinki płytkowe, krwinki białe i osocze. Krew taką pobiera się z pojedynczego wkłucia do żyły, do jednorazowych pojemników z tworzywa sztucznego. Pojemnik znajduje się na wagomieszarce, która wykonując ruchy powoduje mieszanie się krwi dawcy z substancją umieszczoną w pojemniku, która to zapobiega krzepnięciu krwi. Samo oddanie 450ml krwi trwa ok. 5-10 minut. Poboru takiego dokonuje się w siedzibach centrów krwiodawstwa, oddziałach terenowych oraz w czasie akcji wyjazdowych (mobilne punkty poboru krwi tzw. krwiobusy) oraz wyjazdowych stacjonarnych. Obecnie krew pełną można pobierać od kobiet nie częściej niż 4 razy do roku, od mężczyzn nie częściej niż 6 razy do roku, a minimalna przerwa między donacjami nie może być krótsza niż 8 tygodni

PLAZMAFEREZA

Plazmafereza to zabieg polegający na pobraniu od dawcy jedynie płynnej części krwi zwanej osoczem. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne. W czasie donacji zostajesz podłączony do tzw. separatora. Pobranie osocza przy użyciu separatora osoczowego polega na rozdzieleniu pobranej wstępnie krwi pełnej na część komórkową i osocze. W odróżnieniu od oddawania krwi pełnej oprócz igły, którą spływa krew na ręce masz dodatkowo założony rękaw do mierzenia ciśnienia. Podczas gdy Twoja krew zaczyna płynąć do urządzenia „pompujesz” ręką. Separator oddziela w tym czasie osocze od reszty krwi. Gdy mankiet rękawa do mierzenia ciśnienia wypuści powietrze (robi to urządzenie automatycznie bez ingerencji personelu) oznacza, że czerwone krwinki wracają do Ciebie. W tym czasie przestajesz „pompować” ręką. Osocze trafia do pojemnika w separatorze, a reszta krwi wraca z powrotem do twojego krwiobiegu. Jednorazowo pobiera się od dawcy podczas zabiegu ok. 650/700 ml osocza. Należy zachować określone przerwy między donacją osocza a kolejną donacją. Przerwa pomiędzy pobraniami osocza metodą plazmaferezy nie może być krótsza niż 2 tygodnie, chyba że lekarz wyrazi zgodę na skrócenie tej przerwy. Pobranie osocza metodą plazmaferezy może być wykonane po przerwie wynoszącej co najmniej 30 dni od dnia pobrania krwi pełnej.

TROMBOAFEREZA

Tromboafereza polega na pobraniu od dawcy tylko krwinek płytkowych (trombocyty). W tym wypadku płytki krwi, które przepływając przez separator uległy oddzieleniu od krwi które są gromadzone w oddzielnym jałowym pojemniku, natomiast krwinki czerwone i osocze zwracane są dawcy. Zabieg trwa od 40 minut do 1,5 godziny w zależności od poziomu płytek w organizmie dawcy i rodzaju urządzenia. Każdy kandydat na dawcę zanim zostanie zakwalifikowany przed oddaniem płytek ma sprawdzony ich poziom w swoim organizmie (norma to 150-400 tys.  Organizm zdrowego człowieka w ciągu trzech, czterech dni normalizuje poziom płytek do poziomu sprzed zabiegu. Zaletą tego typu urządzenia jest fakt, że np. koncentrat krwinek płytkowych pobrany za pomocą separatora komórkowego od jednego dawcy odpowiada jakościowo koncentratom płytkowym uzyskanym metodą manualną z krwi 4,5 dawców. Aby uzyskać jedną donację koncentratu krwinek płytkowych separator musi „przerobić” od 3000-5000 ml krwi. Płytki mają ważność 5 dni. Częstotliwość oddawania płytek krwi to raz na 4 tygodnie.

ERYTRAFEREZA

Erytrafereza jest to zabieg polegający na pobraniu od dawcy krwinek czerwonych przy użyciu separatora komórkowego. Zabieg trwa ok. 1 godziny.
Zestaw urządzenia podłączony jest do układu krwionośnego dawcy za pomocą jednego wkłucia dożylnego. Aparat pracuje cyklicznie. W fazie pobierania krew trafia do zestawu separatora. Jest rozdzielana na składniki. W fazie zwrotu krwinki czerwone gromadzone są w pojemniku a pozostałe elementy krwi powracają do krwiodawcy tą samą drogą, którą zostały pobrane. Jego zaletą jest możliwość pobrania podwójnej porcji krwinek czerwonych od krwiodawców o specjalnie dobranych układach antygenów erytrocytów. Dzięki możliwości pobrania 2 jednostek KKCz od jednego dawcy można ograniczyć ekspozycję biorcy na obce antygeny i zmniejszyć ryzyko przeniesienia infekcji wirusowych drogą krwi.
W przypadku pobierania metodą aferezy jednocześnie osocza, krwinek płytkowych lub krwinek czerwonych, łączna objętość pobranych składników krwi netto nie powinna przekraczać 13 % całkowitej objętości krwi dawcy, jednakże maksymalnie 650 ml.

LEUKAFEREZA

Leukafereza polega na pobraniu od dawcy krwi pełnej do separatora, oddzieleniu krwinek białych (leukocytów), a następnie cyklicznym zwracaniu pozostałych składników jak krwinki czerwone, płytki krwi oraz osocze do krwiobiegu człowieka. Granulocyty oddaje się podobnie jak szpik kostny z krwi obwodowej, wkłucie jest na dwie ręce, trwa do 2- 2,5 godziny, zależy od ilości granulocytów i masy ciała dawcy. Oddawanie białych krwinek odbywa się dla konkretnego biorcy np. chorego na białaczkę. Czas ważności takiego koncentratu granulocytarnego to kilka lub kilkanaście godzin.

Uzupełniając wiedzę teoretyczną, wracamy do rozmowy z Panem Janem.

Oddaje Pan krew tylko we Wrocławskim RCKiK czy również korzysta pan z akcji wyjazdowych?

Od początku jestem związany z wrocławskim RCKiK. Tam zaczynałem oddawać i tam oddaję krew i jej składniki cały czas, to już trochę przywiązanie i trochę tradycja. Znam większość pracujących tam pielęgniarek, więc przebywanie tam sprawia mi przyjemność.

Czy zdarzały się Panu okresy, że przez dłuższy czas nie mógł Pan oddawać krwi?

Tak, ale tylko z powodów zdrowotnych, np. kiedy miałem zabiegi związane z przepukliną lub innymi dolegliwościami. Nie miałem nigdy sytuacji, że nie oddawałem bo nie chciałem.

W związku z wieloletnim oddawaniem krwi otrzymał Pan odznaczenia. Jakie?

Tak, posiadam wiele odznaczeń. Najważniejszym jest Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu, czy otrzymane wcześniej Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia.

Na sam koniec proszę zdradzić ile dokładnie litrów krwi Pan już oddał?

Policzyliśmy wraz z pielęgniarkami z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa i wyszło dokładnie 104.470 l, więc bariera 100 litrów już przekroczona.

Dziękuję za rozmowę.

Panu Janowi życzę kolejnych odznaczeń i zachęcam wszystkich do wstąpienia do elitarnego grona Honorowych Dawców Krwi szczególnie teraz, gdy sytuacja na świecie stała się bardzo napięta i nasz wschodni sąsiad szczególnie potrzebuje zapasów tego drogocennego płynu. Jeszcze raz BAAAARDZO MOCNO zachęcam każdego kto może – idźcie oddajcie krew, tylko tyle i aż tyle!

Dariusz Bartoszewski