Bitwa 1757 roku w krajobrazie kulturowym Lutyni

Dr Paweł Duma z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawiał zabytki i miejsca, które według różnych tradycji łączą się z epizodami ważnej bitwy jaka rozegrała się na polach wokół miejscowości między wojskami pruskimi pod dowództwem Fryderyka II Wielkiego, a austriackimi pod dowództwem księcia Karola Lotaryńskiego.

Starcie zakończyło się wygraną Prus. Zainteresowanie bitwą i pamiątkami z nimi związanymi jest poświadczone od pierwszej połowy XIX w. Wtedy to ówczesna właścicielka majątku, Emilie Treutler, zaczęła gromadzić ludzkie szczątki, kule i inne pamiątki znajdowane głównie przez rolników podczas prac polowych.

Zachowanymi do dzisiaj dowodami tej aktywności są dwa krzyże, starszy, wystawiony po wewnętrznej stronie muru cmentarnego przy kościele katolickim, i młodszy, po zewnętrznej. Złożono pod nimi prochy poległych. W miejscu tym znajdowała się wyrwa w murze, którą piechota pruska miała się wedrzeć na teren przykościelny, gdzie broniła się piechota austriacka. Kolejnymi pomnikami zachowanymi do dzisiaj w szczątkowej formie są dwa pomniki zlokalizowane w pobliżu miejscowości.

Pierwszy z nich, wystawiony w 1854 r. w pobliżu miejscowości Błonie (tzw. Kolumna Zwycięstwa), w miejscu, gdzie Fryderyk II miał opracować plan bitwy. Drugi zaś znajduje się na płn.-wsch. od Lutyni (tzw. Nowy Pomnik) wystawiony w 1907 r. w miejscu, gdzie stać miał ołtarza polowy wybudowany w trakcie manewrów prowadzonych w pierwszej ćwierci XIX w. Według dalszych informacji miejsce miał wskazać na pocz. XIX w. mieszkający w okolicy weteran, uczestnik bitwy, jako punkt, w którym znajdowały się jego oddziały podczas zaintonowania pieśni dziękczynnej po wygranej bitwie.

Niewątpliwie do najbardziej rozpoznawalnych pamiątek dawnej bitwy należy zachowany do dzisiaj budynek muzeum, wystawiony w 1921 r. dzięki staraniom Stowarzyszenia Bitwy pod Lutynią (Leuthener Schlachtfeldverein). Po zakupie dodatkowych zbiorów budynek został powiększony i udostępniony zwiedzającym w 1934 r. Cenne zbiory, w tym oryginalna tabakiera Fryderyka II, miały zaginąć po wojnie. Jednak według zachowanych dokumentów z lat 1945-1946 ówczesne władze sołeckie miejscowości zabezpieczyły książki, zabytkowe armaty i karabiny oraz kule pochodzące z przedwojennych zbiorów. Zabytki te miały zostać przekazane władzom, jednak ich dalszy los jest do dzisiaj nieznany.

W ramach wystąpienia przedstawiona została także tragiczna postać austriackiego generała jazdy, włoskiego pochodzenia Josepha Lucchesi d’Averna. W trakcie szarży kawalerii na pozycje pruskiej artylerii zlokalizowane na wyniesieniu Butterberg na zachód od Lutyni generał miał zostać zdekapitowany przez kule armatnią. Następnie jego żołnierze zostali zaskoczeni przez dodatkowe siły kawalerii pruskiej i następnie rozbite. Ciało generała, według różnych doniesień, złożono przy byłej szkole katolickiej we Wróblowicach.

Do ok. 1830 r. na jego grobie miał stać pomnik z inskrypcją wykonaną przypuszczalnie w języku włoskim. Pomnik przeniesiono na teren dominium i ok. 1870 r. został rozbity i użyty jako materiał budowlany przy wznoszeniu narożnika jednej ze stodół. Przedstawione zostały także inne miejsca i nieznane informacje pochodzące z niepublikowanych dokumentów zebranych przez autora w ostatnim czasie w różnych archiwach. Część z nich dostępna jest na stronie Archiwum Średzkiego (https://archiwumsredzkie.wordpress.com/).

(dp) fot. wk